VAKWETENSCHAP EN PRAKTIJK

Bijbelsclie'Zeevaart.

OnSergorden of omgorden? (2.)

Vla.

Een ondergording zou kunnen worden aangebracht door bij de boeg ter weerszijden van den voorsteven een ziwaar touw te laten zinken, zóó diep, dat het óndeir het schip kan doorschuiven. Een gelijk aantal mannen loopen ieder aan een kant van het schip naar achteren, tot ongeveer halverwege en maken de einden vast op bolders of op andere wijze. Dit zou dan vier of vijfmaal moeten plaats hebben. Hierdoor verstevigt men de kiel en tracht te voorkomen, dat het schip in de midden breekt. Dat deze handelwijze aller krachten vergde en onder zeer moeilijke omstandigheden plaats had, behoeft geen betoog.

Rear admiral James Smith i") is de meening toegedaan, dat in vers 17 aan vertikale verstevigingen moet worden gedacht. Volgens Barde deelt Ramsay zijn zienswijze, ^i)

De gording om een schip werd door de Grieken en Romeinen „hupozooma" ^^] genoemd. De term bestaat uit twee woorden, het voorzetselj hupo, en het zelfstandig naamwoord zooma. Vooral het voorzetsel heeft waarschijnlijk leiding aan de verschillende vertalers gegeven. Men vindt het terug in woorden als: hypo-these: onderstelling; hypotaxis: onderschikkend zinsverband; hypo-chondria: zwaarmoedig. Een geestelijke toestand waardoor iemand onder een bepaalden druk verkeert; hypo-dermic: onderhuidsch; hypo-criet: huichelaar. Iemand die zijn overtuiging onder een andere dekt; hypo-theek: onderpand.

Het substantief zooma is van zóönnumi — gorden. De door een Oosterling veel gedragen gordel wordt in het Grieksche Nieuwe Testament Zóönè genoemd. B.v. Hand. 21:11: .„Den man, wiens deze gordel (zóönè) is". Zie ook Matth. 3:4; Mark. 1:6.

ZoO' ligt het voor de hand dat de vertalers, ook Duitsche, Engelsche en Fransche, „hupozoonnüntes to ploion" hebben overgezet in: het schip onder gordende.

In hoeven-e of bij de bewerking van deze coupure de Statenveirtalers advies van Ds Petrus Plancius gehad hebben, is moeilijk te zieggen. Door zijn omgang met zeelieden en zijn plannen voor expedities wist Plancius uit den aard veel van de zeevaart. Hij is echter reeds in 1622 gestorven. De Staten-Bijbel kwam eerst 15 jaar later in den handel.

Een derde lezing van dezen tekst iS, dat h©t schip werd omgord. Deze gedachte staat Breusing voor en vertaalt:

„wandten sie die Schutzmittel an tmd gürteten das Schiff." 13)

Het gorden van schepen is al zoO' oud als dat de zee wordt bevaren. De eerste houten schepen der Egyptenaren, die kiel noch spanten kenden, werden rondom door twee trossen versterkt. De door het zeewater n'at geworden gordel kromp en klemde zich des te steviger om het vaartuig.") De zwaar beladen koopvaarders van het Oudb Egyptische Rijk waren van twee gordels voorzien die in zigzag-vorm zich om de bovenste plankenrij snoerden. Om de beide trossen was nog een enkel touw aangebracht. Deze „gording" zonder het enkele touw, is later wel als ornament om de buitenhuid op de schepen geschilderd, i^)

In den tijd, dat de Statenvertaling tot stand kwam, trachtte men eveneens door middel van langscheepsche gordels te voorkomen, dat het schip „uit elkaar zou werken". De schepen der zeventiende eeuw waren weliswaar van spanten voorzien, maar misten het langsverband. Vandaar dat de berghouten van een 17de eeuwsch fregat „gordens" werden genoemd.

Een bekend voorbeeld uit dien tijd van het omgorden van schepen vinden we bij Nicolaas Witsen.«)

„Als een stuurman of schipper ziet, dat zijn schip los is en niet vast in elkaar gesloten, ombindt liij hetzelve bij storm met kabels of touwen (zie Act. 27), op dat, de einden bij elkander blijvende, het niet kome te vergaan. Dit is gedaan in het jaar 1679 aan een oorlogsschip, de Burgh van Leijden genaamt".

Dit schip was 134 voet lang. i')

Een ander voorbeeld uit het jaar 16801^):

„Op de reede van Padir voor anker liggend^ kreeg de vloot te kampen met zéér zwaar stormweer. Niet alleen zonken de „Siam" en de „Zeelandia" achter hun ankers, maar ook de „Ceylon" kreeg het hard te verduren. „Een viervoudig dik touw" werd rond hel schip aangebracht, opdat het niet in stukken gesmeeten zou worden".

Dat dit viervoudig dikke touw niet overdreven is bewijst wat het woordenboek van Röding zegt over „ein Schiff umgürten":

„Ein starkes touw vier bis fünfmal um das Schiff schlagen und solches mit Drehbaumen festdrehen. Solches geschieht um ein altes Schiff bey einem Sturm in Stand zu setzen, der See zu widerstehen

und zu verhindern, dass es nicht aus einander gehe. Dieses ist aber ein sehr unkraftiges Nothmittel". En tenslotte kennen de Franschen voor omgording „ceintrage". Ceindre is omgorden. Het schip rondom met touwen binden wanneer liet dreigt uit elkaar te werken.

Uit deze plaatsen blijkt, dat de houten zeilschepen in tijden van nood soms door „gordings" werden versterkt.

Thans willen we nog één argument aanvoeren, dat voor de langscheepsche omgording pleit. De leiding aan boord van het Alexandrijnsche schip is overtuigd, onmogelijk tegen den storm op te kimnen. Het schip wordt genoodzaakt ia stampende beweging voor wind en zee weg te loopen. Lenzen noemt de zeeman dat. In deze positie komt de zee achterop. Dat wil zeggen: dte golven halen het schip in en roUen er achterti eenvolgens onder door of... overheen. Soms komt het letterlijk op den top van een golf te staan. Het schip is dan als een wip. Slechts in de midden steunend. Ook kan het schip op twee golftoppen komen te rusten. 'Als vanzelf ontstaat nu in de spanten een geweldige spanning. Het schip zou kunnen breken. Of, en dat heeft eerder plaats bij slingerende beweging, de dekdeelen tegen den onderkant van de verschansing zouden kunnen loswerken. Waar nu ook het langsverband ontbrak, hebben de zeelieden, heel verstandig, terwijl ze nog in lij van Clauda lagen, als voorzorg& maati-egel langsverband willen aanbrengen door touwen gordels rond het schip te leggen. Deze „gordings" werden door de ankerkluizen buitenboord geleid, langs de gladde scheepshuid die van planken was opgebouwd met een kaapstander stijl getrokken.

Tenslotte komen we dan tot deze conclusie: Dat bij „schip omgorden" in vers 17 naar alle waarschijnlijkheid gedacht moet worden aan de langscheepsche omgording. Deze werd om het gï'oote schip gelegd.

Dat schepen onder gord werden heeft ia de historie der zeevaart voorzoover bekend, nooit plaats gehad, maar de mogelijkheid ervaa moet

toch niet uitgesloten worden. W: E. VAN POPTA.

10) James Smith, The Voyage and Shipwreck of St. Paul, 3e ed. 1866 Homiletic Review, Aug. 1919. Tot m'n spijt hier te lande niet kunnen krijgen citaten uit Breusing en Barde.

11) W. M. Ramsay, St. Paul The Traveller and The Roman Citizen, P. 329.

12) Breusing, Nautik der Alten, S. 170 u.s.w.

13) Breusing, Nautik der Alten, S. 144, Grieksch-Duitsche tekst. - . .-i~' .„ififj^ffj^ ^^,

14) Koster, Das Antike Seewesen, S. 20. •/: •«? > •'; , .

15) Koster, Das Antike Seewesen, S. 15.

Zie ook voor hupozooma. Das Antike Seewesen, S. 140—142. 16) Aloude en hedendaagsche Scheepsbouw en Bestier, 1671,

blz. 477. 17) De Vlootbouw in Nederland in de Eerste helft der 17de eeuw, 1596—1655. Dr Elias, Deel 1 van de werken uitgegeven door de Commissie voor Zeegeschiedenis. Bijlage III. Zie ook Ons Zeewezen, Sept. 1935, pag. 242—^244.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen