VU Magazine 1974 - pagina 221

••

Kort en duidelik. Met woorden en fotoos. Maar altijd menselijk. We brengen alleen maar nieuws. We zijn geen schoolmeesters. Want we zijn allemaal slechts mensen — u en wij. Zo echt is het leven, zo bont als de tijd zullen we ook in de toekomst blijven — dat verzekeren we u. Zo was De Telegraaf, zo zal hij blijven', uit Kaleidiafragmenten, Jacq Firmin Vogelaar.)) Hij geeft niet aan wie er aan het woord is, hij geeft niet duidelijk zijn alinea's aan, nummert z'n pagina's niet. Al dit soort garanties zijn vervallen. Dus heroriëntering in de literatuurwetenschap is door de literatuur zelf opgedrongen? Ja, maar de moeilijkheid is dat een andere manier van lezen en van tekstbeschouwing nog niet bestaat. Ik vind het werk van de avant-garde erg belangrijk en heb er veel sympathie voor, maar wanneer men mij zou vragen: hoe lees je het precies, dan zou ik daarop geen antwoord weten. De problematiek die door deze schrijvers aan de orde wordt gesteld, is nog wel te reconstrueren; ze zijn bezig met het technische probleem van: hoe kun je spreken; wat is de waarde van beweringen, etcetera. Niet duidelijk is, hoe die problematiek moet worden geëvalueerd. Zelfs wanneer je iets goeds zou willen zeggen over traditioneel werk staan maar weinig geldige middelen ter beschikking. Centrale thema's en structuren zijn nog wel op te sporen, maar het fundamentele probleem van hoe zo'n tekst kan worden beschreven, is nog niet opgelost. Daarvoor bestaat geen apparaat literatuurwetenschap is vooreerst nog geen empirische wetenschap (empirie — kennis, gegrond op ervaring). Is dat zo erg? leder zal zijn voorkeur voor bepaalde boeken en voor de recensent die ze hem aanprijst toch wel behouden. Er zullen mensen genoeg zijn, die zich er bij hebben neergelegd dat veel onduidelijk zal moeten blijven. Ik zelf vind de vragen die er zijn nogal tantaliserend. De hele dag wordt er op je ingepraat, vanaf de politieke partijen of de kerken, tot aan de fabrikant die je zijn koek of sigaretten wil aanpraten. De hele dag wordt druk uitgeoefend; het is een cliché geworden om te zeggen dat de communicatie-middelen het leven beheersen. Maar niemand kent de voorwaarden waaronder die communicatie effectief is, ook niet in de literatuur. Je kunt daarover intuïtief tien maal zoveel beweren als je wetenschappelijk waar kunt maken. Dat vind ik verbijsterend. Er wordt

bij het spreken over literatuur bij gebrek aan betere criteria bijvoorbeeld vaak een beroep gedaan op de goede smaak, of op de leeservaring (ik heb zoveel gelezen, ik weet dus beter wat een goed boek is, dan iemand die niets gelezen heeft). Dat lijken me voor iemand die wetenschap wil bedrijven merkwaardige argumenten. In het artikel in De Revisor ('Echte Avant-Garde') stelde u een manier van recenseren voor waarbij het lezen minder diepzinnig en subjectief zou moeten zijn en waarbij de aandacht zich meer zou moeten richten op de procédés in teksten. Is daar iets meer over te zeggen? Een van de moeilijkheden wanneer men het over literatuur heeft, is, dat altijd wordt uitgegaan van een bepaald tekstconcept. Het boek wordt als het ware op dat concept gelegd en zo beoordeeld. Bij de nieuwe literatuur kom je, zoals gezegd, met een dergelijke werkwijze niet uit. Gevolg is, dat dit werk wordt doodgezwegen - een keihard en zeer pijnlijk feit - of dat het wordt omschreven als 'de nieuwe wartaal'. Bij de suggestie die ik heb gedaan, ben ik er van uitgegaan dat iedere schrijver de middelen zal willen gebruiken, die hem het meest effectief lijken om wat hij wil zeggen, tot uitdrukking te brengen. Met zijn tekst tracht hij de reaktie van de lezer te sturen; hij manipuleert de lezer. Dat doet hij in ieder geval door 'rhetorische figuren' ( = uitdrukking die een effect teweegbrengt door bijzondere formulering) te gebruiken. Onder 'rhetorische figuren' moet je bepaalde manieren om te argumenteren, te redeneren en nadruk te leggen, verstaan. Van deze rhetorische figuren wordt tenminste aangenomen dat het universele middelen zijn, waarvan het aantal in principe eindig is. Mijn suggestie is, daarop terug te grijpen. De lezer zou moeten nagaan of bepaalde reacties die de schrijver met zijn tekst wil bereiken, ook bereikt worden. Hij zou aan de hand van elk boek dat hij leest een vragenlijstje kunnen opstellen waarmee hij bijvoorbeeld zou kunnen nagaan, wat hij met het boek kan doen, en wat niet; welke vragen er rijzen en welke niet. Hij zou zich de m.i. belangrijke vraag kunnen stellen of de inhoud van- een boek wel of niet kan worden geresumeerd. Kortom: een lijst van zaken die je bij het lezen zou verwachten. Komen die voor, dan zou de vragenlijst moeten worden verfijnd. In het spectaculaire geval dat ze niet voorkomen, zou je je moeten afvragen: wat is er dan wel. Ik heb hiermee niet meer willen doen dan misschien een eerste

nerveus? prikkelbaar?

plantival r

geeft

^ust

I

leen plantaardig preparaat] dragees ot druppels ; DR. WILLMAR SCHWABE

HET IS ONZE TAAK U te adviseren bij het sluiten van AL w^ verzekeringen.

MAAR MEER NOG U bij te staan in geval van schade.

u

raasterink b.v.

assurantiekantoor

V. hardenbroek b.v.

Mierloseweg 3 - HELMOND Postbus 17 - Tel. 04920-33880

11

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen