VU Magazine 1974 - pagina 112

Gebrek aan solidariteit met vervolgden

Boek van VU-historicus over protestanten tussen '33-'41 'Wanneer later, b.v. in 2045, een geschiedenisboek zal worden geschreven, dan zullen de auteurs niet meer in staat zijn een tegenstelling te construeren tussen "volk" en "verzet". Dan zullen zij kort en goed handelen over het dappere en principiële verzet van het Nederlandse volk. Misschien zal de illegaliteit nog afzonderlijk worden als de voorhoede van een volk, dat niet gebroken werd. En die eer is niet gering'. Aldus H. Algra in Dispereert Niet (1954). Eerder dan 2045 heeft de historicus de tweede wereldoorlog reeds onder handen genomen en wat tot dusver gepubliceerd werd, voert niet direct naar de conclusie, die Algra de historicus van 2045 voorschreef. 'Dat het Nederlandse volk tijdens de afgelopen oorlog als geheel goed is geweest, is een mythe', schreef Bruins Slot reeds in het 1949 verschenen gedenkboek van de Geref. Kerken (Delleman). En hij zonderde zijn eigen kerk daarvan niet uit.

Beschamend Van VU-historicus dr. Ger van Roon is zojuist verschenen 'Protestants Nederland en Duitsland 1933-1941', een pil van meer dan 400 pagina's, dat gedocumenteerd Bruins Slots oordeel nog eens komt bevestigen. Alle protestantse kerken worden erin behandeld; alleen de remonstranten komen er goed af. Volgens de auteur zijn het kleine minderheden geweest, die plaatsvervangend de taak van de kerken hebben vervuld. Dr. J. J. Buskes, die delen van het manuscript las, oordeelde: 'Naar mijn verwachting zal het boek van dr. Van Room voor protestants Nederland beschamend zijn.' En prof. dr. H. Berkhof oordeelde: 'Ik zie nu, hoeveel er bij mij, en zeker ook bij vele andere tijdgenoten in deze periode van 35 a 40 jaar kon worden overdreven of vervaagd, vergeten of verdrongen of geromantiseerd en verheerlijkt. Dit onderzoek is nog net op tijd geschreven.' Dr. L. de Jong had 'alle vertrouwen' dat het boek van dr. Van Roon een belangrijke aanvulling op z'n eigen werken zou betekenen en speurend in de archieven ontdekte de auteur dat er inderdaad nog 6

heel wat beelden aan te vullen en te corrigeren vallen. In gesprek met VU-magazine wijst hij op het ontstaan van het Convent van Kerken in 1940: 'Dat is opgezet -aar aanleiding van de Duitse inval in Denemarken, als een complot van enkele heren en was bepaald niet, zoals Lou de Jong het beschrijft, een ontroerende oecumenische bezigheid.'

H. H. Kuyper In z'n boek beschrijft Ger van Roon het gebeuren als volgt: 'Op 16 april 1940 - een week tevoren waren de Duitsers Denemarken en Noorwegen binnengevallen en de veldtocht in West-Europa was nog maar een kwestie van tijd - kreeg de voorzitter van de Oecumenische Raad, C. W. Th. Baron van Boetzelaer, bezoek van mej. C. Kuyper. Dat was op zichzelf niets bijzonders. Mej. Kuyper was een zuster van H. H. Kuyper, die aan de Vrije Universiteit kerkgeschiedenis en kerkrecht had gedoceerd. Als pre-adviseur van diverse synodes en als hoofdredacteur van "De Heraut' nam Kuyper in de Gereformeerde Kerken een vooraanstaande plaats in. Van zijn overige functies vermeld ik hier nog die van 'deputaat voor de correspondentie met de Hoge Overheid', waarmee Kuyper een van de personen was, die namens de Gereformeerde Kerken de dr. Ger van Roon

contacten met de diverse overheidsinstanties onderhielden. Het bezoek van mej. Kuyper aan baron van Boetzelaer waarop later een bezoek zijnerzijds aan H. H. Kuyper volgde, had tot doel 'onder de gegeven omstandigheheden' tot een toetreden van de Gereformeerde Kerken tot de Oecumenische Raad te komen. Nu waren deze kerken toen helemaal niet oecumenisch; er moest dan wel een hele dwingende reden zijn, dat Kuyper het toch wilde doorzetten. Die reden was dat na een bezetting van Nederland moest worden vermeden, dat de kerken met de Duitsers in conflict zouden komen. De Kerkstrijd in Duitsland had aangetoond tot wat voor moeilijkheden het dan zou komen en die Kerkstrijd was in Nederland niet onopgemerkt gebleven. De gereformeerden zouden, door Kuyper vertegenwoordigd, een krachtige steun kunnen vormen als bepaalde personen in de Raad deze lijn niet wensten te volgen. Of Kuyper dit plan zelf had geopperd of dat anderen hem dit hadden gesuggereerd, is moeilijk na te gaan. Aan gereformeerde zijde in ieder geval F. W. Grosheide, hoogleraar aan de Vije Universiteit, en A. J. L. van Beeck Calkoen, neef van baron van Boetzelaer, voorzitter van het Centraal Comité van de Diakonale Conferentie der Gereformeerde Kerken en deputaat voor de correspondentie met de buitenlandse kerken, op de hoogte, al zullen ze er niet helemaal gelijk over gedacht hebben. Kuyper zelf had ook contact opgenomeni met zijn collega-deputaat van de Christelijk Gereformeerde Kerken, H. Janssen, lange tijd hoofdlegerpredikant, om ook de Christelijke Gereformeerde Kerken tot een soortgelijke stap te bewegen. Over deze zaak moet ook gesproken zijn tussen Kuyper en J. R. Slotemaker de Bruine. Deze laatste zei enkele dagen na de capitulatie tegen Gravemeyer: 'Wij moeten vóór alles voorkomen, dat het zou komen tot een strijd tussen de Kerk en de nieuwe overtieid. Ik ga met die Duitsers praten - en ik zal doen wat ik kan, dat de Kerk er zonder kleerscheu-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen