VU Magazine 1974 - pagina 268

u Niet bij feiten neerleggen 'De mens is geen dier', zong eens een bekende dichter. 'Helaas niet', hoorde men hier en daar een dierenliefhebber verzuchten. Anderen daarentegen reageerden met: 'Gelukkig maar', want in tegenstelling tot het dier was de mens In staat zijn omstandigheden te veranderen. Maar was dat nu wel zo? De laatste paar jaar werd op verschillende terreinen gediscussieerd over de vraag of er niet veel meer vastlag dan we eigenlijk hadden gedacht; of er niet veel, van wat thans is, was geërfd uit vroeger tijden en het veranderen daarvan dus weinig zinvol was. Ongelukkig genoeg kon uit zulke discussies - het verhaal dat volgt gaat over de biologie en de psychologie - tevens de suggestie worden gedistilleerd dan uit verschillen tussen mensen, ook verschillen in hun maatschappelijke functies of hun kansen als vaststaand zou kunnen worden afgeleid. Was wat vroeger 'het recht van de sterkste' werd genoemd overgegaan in het recht van de slimste?

14

Er was eens een wetenschappelijk onderzoeker, laten we zeggen een chemicus die op zijn vakgebied zulke opzienbarende resultaten boekte, dat hij tijdens een speciaal daartoe belegde bijeenkomst werd gehuldigd door niemand minder dan de rector-magnificus zelve. Deze begroette het werk van onze wetenschapper dankbaar en welbespraakt 'a/s een stoute reactie tegen het plompe onderzoek naar details en de moedeloze onwetendheid waardoor de wijsbegeerte der chemie al te lang en al te bang werd gedrukt'. Op kordate wijze was nu aangedrongen op eenheid in onze wereldbeschouwing. In plaats van te speculeren werd dankzij dit werk 'geprikkeld tot een zo nauwkeurig bespieden van de chemische processen in hun verborgenste werkplaatsen'. 'De bekrompen-toverachtige voorstelling' van vroeger had plaats gemaakt voor 'de rijkdom der microscopische aanschouwing'. Lette men vroeger hoogstens op 'het omlopen van de secondenwijzer op de wijzerplaat', thans was 'de kast van het uurwerk opengebroken' en zag men 'de raderen en veren zich van binnen bewegen', aldus de rector-magnificus. Nog geruime tijd ging hij voort de verdiensten van het geleverde werk in alle breedten en diepten uit te meten, totdat tenslotte de onderzoeker die zulk een 'verrassend licht deed opgaan', blozend van verlegenheid een kort dankwoord stamelde. In werkelijkheid heeft zo een gebeurtenis nooit plaats gehad, hoewel ze ook weer niet helemaal gefantaseerd is. Enkele passages zijn ontleend aan de rede die dr. A. Kuyper in 1899 hield bij de overdracht van het rectoraat aan de Vrije Universiteit. Zijn onderwerp was: 'Evolutie', de geciteerde lofprijzingen hadden betrekking op de evolutieleer. Voor de feiten die door 'de studiën der Darwinistische school'op tafel waren gekomen had Kuyper bewondering; voor het 'Evolutie-dogma' dat 'er valschelijk uit gedistilleerd werd', had hij geen goed woord. Niet alleen speurde dit, naar zijn zeggen, 'elk Christelijk atoom na, om er vlak het tegenovergestelde voor in de plaats te stellen', ook zette hij door zijn 'struggle for life' tot machts-usurpatie aan. 'Grondwet is haar, dat uit individualisering en door aanpassing het sterkere naast het zwakkere opkomt; dat dit zwakke en dit sterke op leven en dood met elkaar worstelen; dat in dien strijd het sterke moet triumferen; en dat alleen in het spoor van deze overwinning door den sterkere de weg loopt tot hoogere ontwikkeling'. Groot bezwaar had hij ertegen, dat de door de

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen