VU Magazine 1974 - pagina 98

geloofspreken. Het steeds meer overheersende gevoel dat wij er zelf aan moeten gaan staan, dat wij het hier en nu moeten doen, dat het onze eigen verantwoordelijkheid is wat er van deze wereld terechtkomt, kunnen wij steeds minder goed in overeenstemming brengen met een geloof dat sterke nadruk legt op onze afhankelijkheid van personen en krachten die van buiten deze wereld komen. We noemden reeds de moeite die velen krijgen met een geloof zoals dat geformuleerd is in zondag 10 van de catechismus. In hetzelfde vlak ligt de moeite die vele christenen in toe-

gingen in ons geloofsleven. Dat zou een te deterministische, te materialistische redenering zijn. We zien toch ook om ons heen dat mensen of groepen van mensen, die - ogenschijnlijk althans - in eenzelfde sociale positie verkeren, grote verschillen in hun geloofsleven vertonen. Mensen met 'moderne' beroepen (een bekend voorbeeld vormen de Sliedrechtse baggeraars) of mensen in door recreatie opengebroken gebieden (bv. de Veluwe) kunnen een zeer 'traditioneel' geloof hebben. En is het ook niet zo dat de gereformeerden thans de invloed van ontwikke-

nemende mate hebben met het gebed. Velen voelen bepaalde 'diepte-dimensies' (we zouden ook kunnen zeggen: 'hoogte-dimensies') van hun geloof geleidelijk aan verdwijnen. Door de ontwikkelingen die we hier met de termen privatisering, subjectivering en horizontalisering hebben aangeduid, wordt ons geloof heel anders. Het gaat maar niet om kleine aanpassingen, het gaat ook niet alleen maar om andere formuleringen. Neen, het gaat om wezenlijke veranderingen in onze geloofsbeleving en dus in ons geloof zelf

Verdwijnt het geloof? Men kan zich na het bovenstaande afvragen: gaat het nu wel echt om veranderingen in het geloof of is het veel juister om te spreken over een verdwijnen van het geloof? Aan deze vraag moeten we daarom tot slot nog enige aandacht schenken. Hierbij willen we eerst voor een bepaalde gedachtengang waarschuwen. In de loop van de tijd is al vaak gezegd dat ontwikkelingen in de samenleving als vanzelf zullen leiden tot veranderingen in of het verdwijnen van het geloof; ook sociologen hebben zich daaraan wel schuldig gemaakt. Hiertegenover is het goed om nadrukkelijk te stellen dat een bepaalde ontwikkeling in de samenleving of het komen in een bepaalde sociale positie niet automatisch leidt tot wijzi44

lingen ondergaan, die de hervormden voor een deel al in de vorige eeuw ondergingen? Dat komt omdat een bepaalde situatie of een bepaalde ontwikkeling nooit een situatie of ontwikkeling zonder meer voor ons is. Wij beoordelen een situatie en gaan er op een bepaalde wijze mee om, waardoor de invloed.

die er van een situatie op ons uitgaat, als het ware gezeefd wordt. En bij die beoordeling speelt wat de sociologen ons referentiekader noemen een zeer belangrijke rol, d.w.z. het geheel van ervaringen, waarden, overtuigingen en vanzelfsprekendheden, in het licht waarvan wij alles om ons heen zien en beoordelen. Daarnaast zijn uiteraard onze persoonlijkheidskenmerken (de één is bv. sneller geneigd met veranderingen mee te gaan dan de ander) van betekenis. Terzijde merken we op dat deze verschillen een belangrijke oorzaak zijn van wat wel genoemd is het gelijktijdig voorkomen van het ongelijktijdige, d.w.z. dat op hetzelfde moment mensen voorkomen die 'ver' en die minder 'ver' in de ontwikkeling zijn. Dat dit een bron van veel moeilijkheden vormt is duidelijk voor ieder die een beetje in het godsdienstig leven thuis is (het komt trouwens overal voor). Maar het antwoord op de vraag of het in dit alles nu om een veranderen of een verdwijnen van het geloof gaat, is afhankelijk van wat men onder geloof verstaat. Als men daaronder verstaat een belijden en beleven van geloofsvoorstellingen die volledig passen bij een wereldbeeld en een werkelijkheidservaring die aan het verdwijnen zijn (als ze dat tenminste zijn, want men kan niet voorzichtig genoeg zijn met 'voorspellingen'), dan lijkt het in de aard van dat geloof te liggen dat het, althans gedeeltelijk, verdwijnen zal. Dan zegt men dat God dood is, en wat valt er dan nog te geloven? Dit proces zien wij op het ogenblik. En het kost veel pijn en het maakt ook veel slachtoffers, juist daar waar men stelt dat die bepaalde wijze van geloven de enig juiste en enig mogelijke is. Maar als er ook andere wijzen van geloven mogelijk zijn, wijzen die passen bij een andere werkelijkheidservaring, dan hoeft men niet te zeggen dat het geloof verdwijnt, maar mag men inderdaad over verandering van het geloof spreken. Als dit zo is, dan is er echter we! grote behoefte aan mensen die dit veranderende geloof helpen verwoorden en beleven. Bovendien is er dan grote behoefte aan vormen - in het kerkelijk leven of daarbuiten - die die andere geloofsbeleving ook mogelijk maken en ondersteunen. Want als socioloog moet men wel stellen dat een geloof heel moeilijk in stand kan blijven als het niet gesteund wordt door een geloofwaardigheidsstructuur, d.w.z. door een geheel van processen en instellingen, dat er op gericht is dat geloof te laten voortbestaan. Juist het ineenstorten van de geloofwaardigheidsstructuur van het geloof zoals we dat altijd beleefd hebben is er de oorzaak van dat we zo'n moeite hebben met dat geloof En door het (nog) niet bestaan van andere processen en instellingen bevinden we ons op het ogenblik in een soort vacuüm. Maar misschien is dat wel eigen aan elke overgangssituatie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen