Acta van het Zending-Congres - pagina 125

107

ook de O. I. Compagnie, bezield als zij was met het voornemen, om naast hare zegevanen

vroeger eene andere betrekking bekleed hadden, waren over het geheel beter.

de banier van den Christus te planten, een gedeelte van Amboina bemachtigd, of terstond werd aan het stichten van scholen gedacht. De Gouverneur-Generaal Matelief opende daar een school voor de Heidensche en Mohammedaansche jeugd. De eerste onderwijzer was een Toen de landvoogd Frederik scheepsdokter.

Niet overal in het gebied der O. I. Compagnie is met vracht onder de Heidenen en Mohammedanen gearbeid. De schoonste vrucht een tijdlang, het eiland Formosa te beloven. Uitnemende mannen als Gravius, Candidius, Vertrecht, Hambroek hebben daar gescheen,

Houtman in 1611 van Amboina uaar Nederland ging, nam hij eenige kinderen van Ambonsche

arbeid.

te

zijn,

als

schoolmeesters

terug

te

met de meesten gelukt is. Scholen verrezen ook in Jakatra, op Ceylon, ja in alle landen der Compagnie. ,,Conquesten te maken en Scholen te stichten, waren bijna Het onderwijs liep over gelijktijdige dingen." hetwelk

maar naar gelang der kinderen was De meeste scholen wel niet veel meer dan één onderwijzer

scholieren,

„Wie kan,"

niet het getal onderwijzers.

't

geval.

lezen

(Baldeus verhaalt,

24 Kerken had te bedienen toen hij te Jafnapatnam stond.) Daar waren tweeërlei soort van onderwijzers, Europeesche en Inlandsche. Van de laatsten waren de meesten weinig bruikbaar: afgodisch, dronken, gierige menschen; de beteren domooren. De Europeesche, die vaak

?

hebben; zoo zijnde Heidenen in 't erfdeel Gods gevallen en hebben de doode lichamen zijner knechten 't gevogelte des hemels ten prijze gegeven, en is 't vleesch zijner gunstgenooten aan het gedierte des velds, en hun bloed is als water uitgegoten; zoo zijn de Nederlanders in die gewesten in dat jaar een spot geworden allen, die rondom waren; 700 is Jakob opgegeten en zijn lieflijke woninAl die scholen hadden vele boeken noodig, wat veel geld kostte, waarom dan ook, volgens den GouverneurGeneraal Joan Maatzuykei', niet altijd aan de petitiën voldaan konden worden. Toch wilde hij dat werk niet „verachterd" hebben door gebrek. „Hoewel," schrijft hij aan Baldeus in 16li"2, „mij late voorstaan, dat het lezen en schrijven voor dat arme volk zoo noodige zaak niet zij, als maar in de noodige fundamenten der religie

')

van Mayletti, dat

'

zoo vraagt Baldeus na de vermelding van beweging zulke beklagelijke verstoring

Mijn ingewand ontroert, mijn leden beven al. Wanneer ik maar bedenk Formosa's ramp en val. Zoo heeft God in zijn rechtvaardigen toorn doorde wreedste en tyrannigste der heidenen een parel van de kroon der E. Maatschappij afgerukt; zoo is zelfs de eere van ons hoofd gedaald; en o wee ons! dat wij zoo gezondigd

hij

Baldeus verhaalt ons ten minste van de school zij 75Ü kinderen had, ,,die in kennisse uitstekende zijn (en) ook een verstandig leermeester hebben, die alleen meer werk doet, dan twee schoolleeraars op Telepole,' waar 1000 kinderen de school bezochten, „waarvan 480 allen de vragen, catechisatiëa en gebeden niet alleen wisten op te zeggen, maar bekwamelijk daarover reden te geven." Te Changene gingen 700 kinderen school, die „met die van Paneteripou in hun kennis boven anderen te prijzen zijn." ,,De schoolmeester Ambrosio doet alle vlijt en naarstigheid om aanwinste te doen." „De school van Chavagatzery bestaat uit een getal van meer dan 1000 leerlingen, loodat twee meesters en één medehelper hun zijn toegeschikt." Zelfs gunt ons Baldeus een klein kijkje in de school. ,,De kinderen worden in hunne klassen en rijen doorgaans verdeeld en de meest kundigen leeren degenen, die minder weten, en dat in zoodanige orde, dat zelfs diegenen, die het Geloof in het Onze Vader kennen, leermeesters zijn van die, welke alleen het Onze Vader kennen. Onder deze jongens zijn ook- eenigen als Merinho's, die de afwezenden aanteekenen, bij den meester en giooten Merinho aanklagen en beklappen.

Woord

dit feit, „zonder

gehad hebben, die zich door een of meer zyner oudste leerlingen liet helpen. ') Deze meesters der school waren tegelijk voorlezers in de Kerk, vooral als er geen leeraar was en dat was met dat

het

:

;

de meeste plaatsen

kwamen

de kosten der scholen. Niet dat er niet veel te klagen viel over onkunde, gebrek aan arbeiders, ijverloosheid en ontrouw van schoolmeesters enz. Maar 't was een veelbelovend arbeidsveld toen op eens in 1662 de tijding naar de Nederlanden overkwam ,,0p Formosa zijn de kerken door den inval van den zeeroover Coxinga erbarmelijk verwoest. Gods dienaars zijn gevangen, en het is onbekend of zij nog in leven zijn."

lezen en schrijven (van het Nederl. en de volkstaal) en de beginselen van den christelijkeu godsdienst. Talrijk waren de scholen op Ceylon, Batavia, Amboina, waren ook vele, zeer vele

zullen

duizenden ;

Orangkaya's (grooten) met zich, om ze, na senoesizaam in 't vaderland geoefend en beschaafd zenden,

Vele

Gods hooren duizenden werden gedoopt. Kerken werden geplant. Een Seminarie kon worden verwacht. Gods Woord en verschillende leerboeken lagen in de Formosaansche taal gereed. Op sommige plaatsen zelfs droegen de inwoners

[

J

weinige punten bestaande) wel geleerden onderWant als het Christendom door liet lezen en schrijven zal worden voortgeplant, zoo zal het langzaam bijkomen en de E. Compagnie zeer kostelijk „Tot vallen"; woorden, waarop ds. H. Velze aanteekent zuo een christendom zeker, waar men evenwel onder de protestanten in Europa niet zeer mede te vreden zou zijn, kan een Heiden al gemakkelijk vervorderd worden. Maar waarom zal zoo een christendom meer kunnen voldoen in Indië, dan in Europa.'' Pennen en papier kostten deze scholen niet veel, vooreerst, omdat weinigen het tot het leeren schrijven brachten en die er toe kwamen begonnen met in 't zand te schrijven en later op olen of bladeren van een boom, waarbij een ijzeren (in zeer

>

',

richt worden.

:

j

t

pen tot schrijfveder diende.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen