John Knox.

Het was een schooae gedachte van Dr. Kromsigt, Bedienaar des Woords bij de Hervormden te Scherpenisse, studie te maken van het leven en de beteekenis van John Knox, wiens nagedachtenisse heel Schotland als die van een man Gods in den volsten zin van het woord vereeren blijft.

De vrucht zijner studie heeft Dr, Kromsigt thans publiek gemaakt in een lijvig boekdeel, bijna vierhonderd bladzijden groot, dat bij Ten Bokkel Huinink te Utrecht het licht zag.

Schepper van Knox' biographie werd Dr. Kromsigt door deze studie niet. Die eere verblijft aan M'Crie, en alle volgende biografen zullen weinig meer kunnen doen, dan hem navolgen, op enkele punten hem aanvullen, en elk van zijn eigen standpunt zeker eigenaardig licht doen vallen op het beeld van den man, wiens woord heel een nationaal leven drie eeuwen lang bezield heeft.

Toch wane daarom niemand dat de studie van Dr. Kromsigt weinig anders deed, dan in vrije om\verking ons M'Crie's arbeid in eigen taal vertolken.

Integendeel Dr. Kromsigt heeft Knox gelezen, geheel zijn verschijning bestudeerd, en hem in dat eigenaardige licht voor ons gesteld, dat voor ons in onze verhouding tot Schotland van aanbelang is.

De zaak is namelijk deze, dat Knox wel in het algemeen de Gerefarmeerde beginselen beleed, in Calvijns voetspoor trad, en in zooverre onder de Gereformeerde hervormers kan en moet gerekend worden, maar dat hij toch op meer dan één i)unt van de Calvinistische lijn afweek en er dat eigenaardig stempel op drukte, dat ons in de geheele levensuiting van het Engelsche en Schotsche volk altijd weer treft.

De Anglo-Saxische geest is de geest van de daad, minder van het zinnen en peinzen, weinig van het gevoel, en nog minder van het diepe doordenken.

Vandaar dat op Eugelschen of Schotschen bodem heel het religieuse leven steeds een eenigszins wettisch karakter zal dragen, en minder da individueele fijnere uiting" dan het gemeenschappelijke in de actie op het oog heeft.

Wie thans nog opmerkt hoe krachtig in Schotland »the Christian Works" bloeien, en hoe zwak daarentegen Schotland op het gebied van de belijdenis en de mystiek des geloofs staat, ziet terstond hoe de hoofdtrek van het Schotsche karakter nog is, wat hij was in Knox' dagen.

Knox nu was zelf een Schot, werkte en leefde onder en voor de Schotten, en hieraan is het toe te schrijven, dat de Gereformeerde belijdenis, de Gereformeerde kerkenordening en de Gereformeerde levens-en wereldbeschouwing, door Knox in meer wettischen vorm zijn geleid, verloren aan diepte en breedte, en meer practisch werden aangelegd.

Vooral op één punt kwam dit sterk en scherp uit. Knox zag geen kans om de Overheid van zijn land tot krachtig ter hand nemen van de Reformatie te bewegen, en duchtte veeleer dat de koninklijke macht, met hulp der Fransche troepen, het werk der Reformatie verstil-ken zou.

Uit dien hoofde kon hij met Calvijns belijdenis, dat privaat personen zich tegen hun Overheid niet dan lijdelijk verzetten mochten, kwalijk uit den weg, en aarzelde toen niet de leer te verkondigen en door te zetten, dat ook het volk, niet alleen in religieuse, maar ook ia politieke aangelegenheden, tegen zijn Overheid in gewelddadig verzet mag komen, en dat het volk desnoods een Overheid, die zich misdraagt, mag ontzetten.

Dat was ondiep gedacht, het was niet naar het Woord, het was tegen den aard van het Calvinisme, maar anders ging het in Schotland niét, en, man van de practijk, heeft hij zijn belijdenis toen naar de nooden der practijk vervormd.

Met dit practisch-wettisch karakter der Schotsche Reformatie hing samen, dat het zich meer aan het Oude dan aan het Nieuwe Testament aansloot, en met name het onderscheid tusschen de nationale kerk des Ouden Verbonds en de oecumenische kerk des Nieuwen Verbonds voorbijzag.

Voor ons nu is dit feit daarom van zoo aanmerkelijk belang, omdat in later jaren zoovele geschriften ook van Schotsche godgeleerden, die in Knox' geest schreven, hier te lande vertaald en verspreid zijn.

Ongemerkt zijn daardoor velerlei beschouwingen, die tegen onze eigen belijdenis en tegen den louteren geest van het Calvinisme ingaan, onder het vrome volk gekomen, en nu nog stuit men op maatschappelijk, kerkelijk en staatkundig gebied niet zelden op voorstellingen ten onzent, die meer aan Knox dan aan Calvijn doen denken.

In verband hiermee was het een gelukkige gedachte van Dr. Kromsigt, Knox bovenal in zijn onderscheiding van Calvijn te teekenen, en juist uit dit oogpunt heeft deze biographie voor ons beteekenis.

Nog hooger waardij zou ze voor ons bezitten, zoo deze onderscheiding scherper ware doorgevoerd, en zoo de inzichten van Calvijn vollediger en duidelijker tegenover die van Knox waren gesteld.

Toch stond de geheele aanleg van het werk hieraan in den weg. Niet een verge­ k lijking tusschen Calvijns en Knox' levens­ a i beschouwing is de titel, maar een bio­ h graphie van Knox.

Laat ons daarom dankbaar zijn voor wat ons hier reeds met zoo milde hand geboden werd, zoo degelijk werd uitgewerkt, en op zoo heldere wijze werd voorgesteld.

Allicht geeft juist deze studie later aanleiding, dat of Dr. Kromsigt zelf, of een ander na hem, de vergelijking tusschen Calvijn en Knox scherper en vollediger doorzet, uit de Schotsche geschriften, die later hier te lande ingang vonden, den invloed van Knox op velen onder ons volk blootlegt, en in de practijk van het heden de sporen aanwijzen zal, die op meer dan één punt van de zuivere Calvinistische levensbeschouwing doen afwijken.

Daarom aan Dr. Kromsigt onze dank voor wat hij bood, en onze dank niet minder daarvoor, dat ook hij zich met zijn studie op Gereformeerd terrein ging bewegen.

Het is schier alsof alle historische studie onder onze theologen zich almeer op dit durver verwaarloosde terrein saamtrekt.

Dit moet ten slotte aan de Gereformeerde beginselen ten goede komen, en voor de toekomst stellingen onmogelijk maken, gelijk Dr. Kromsigt er ongelukkigerwijze thans nog één opnam, stellende, dat in Rom. 7 : 7—24 een man aan het woord is, die wel tot inkeer komende was, maar tot het geloof in Christus nog niet was gekomen.

Nog dit.

Wie verklaart het ons psychologisch, hoe men een man als Knox met sympathie in beeld kan brengen, en het in hem roemen, dat hij alle stilzitten en zwijgen als instemming met het kwaad veroordeelde, en dan toch zelf stilzit en zwijgt in een kerk, waar Knox met al den gloed zijner ziel tegen zou getoornd hebben?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen