Voor Kinderen.

IN DE LEERSCHOOL.

VIII.

Renatus Cartesius, van wiens boek we zooeven spraken, was een Franschman, die op 't einde der i6de eeuw werd geboren en eigenlijk Réné Descartes heette. Maar de geleerden van dien tijd hadden de gewoonte, hun namen in 't Latijn of Grieksch over te zetten, en ook wel er een uitgang uit het Latijn achter te voegen.

Melanchton b.v. heette Schwarzerde, d. i zwarte aarde, doch vertaalde zijn naam in 't Grieksch. Dr. Bar d. i. Beer, noemde zich met den Latijnschen naam - Ursinus. Zoo kennen we ook Lutherus, Calvinus, Grotius en vele anderen. Thans is dit gebruik, zeer terecht, afgeschaft.

Descartes was door de Jezuïeten opgevoed, en bleek een zeer schrandere knaap te zijn. Hij had echter geen lust onder hun leiding te blijven, nog minder om geestelijke te worden, maar ging in den krijgsdienst. Begeerig om nu ook inet vreemde landen kennis te maken, begaf hij zich naar Nederland, en kreeg een plaats in het leger van Prins Maurits. Later weer vocht hij onder de keizerlijke troepen in Duitschland. Zoo diende hij nu eens de eene zaak dan de andere. Zijn doel was de wereld, de menschen en nog veel meer te leeren kennen.

Op zijn 2Sste jaar had hij al heel wat beleefd en hier en daar gezworven. Toch ging hij nog weer aan 't reizen. Ten slotte echter vestigde hij zich in ons land, waar hij de meeste vrijheid genoot. Echter bleek ook hier nog zijn v/oelzieken aard, wijl hij nu hier dan daar woonde. Ten slotte ging hij op verzoek der koningin van Zweden naar dat land (hij had hier een 25 jaar gewoond) doch stierf eenige maanden na zijn aankomst in het noorden.

Dat nu Descartes niet van de Jezuiten hield, geen geestelijke wilde worden, was zeer goed, maar dat hij allen godsdienst verwierp was zeer verkeerd en gevaarlijk. De apostel Paulus zegt nadrukkelijk: Zie toe dat niemand u als een roof verovere, door de philosophie, waarmee hij niet alk philosophie bedoelt, maar de valsche Griekscfie wijsbegeerte van zijn tijd. Wat die leerde en werkte had de apostel zelf te Athene ondervonden, toen men hem bespotte wegens zijn prediking van Jezus Christus en deopstan ding der dooden. Tegen de „valschelijk aldus genaamde wetenschap" waarschuwt ons de apostel, 't Is dezelfde die tegenwoordig ook zoo velen verleidt, vooral jonge menschen.

Deze valsche wetenschap nu, werd ook door Descartes omhelsd en beschreven in een aantal boeken, die meestal hier in Nederland zijn opgesteld en uitgegeven. Vele menschen hier en elders lazen die Latijnsche werken, namen wat er in staat in hun hoofd op, en hielden het voor waarheid. Ik kan u moelijk uitleggen, waarin wat Cartesius leerde bestond. Laat mij alleen zeggen, dat hij als grondbeginsel stelt, het volkomen twijfelen aan alle eigen kennis, aan de zekerheid van wat wij meenen te weten, 't Eenige wat vaststaat is dat ik besta, wijl ik denk. Daarom was zijn stelregel de Latijnsche spreuk die dat uitdrukt: Cogito ergo sum. Descartes was tengevolge van deze leer een volslagen ongeloovige, die zijn wijsheid niet zocht in God, maar in zijn eigen denkkracht, en wat die vond voor waar hield. Velen echter volgden hem, gelijk het helaas altijd gaat, als iemand met zijn eigen wijsheid komt. Want ons verstand verduisterd door de zonde, wil daar wel aan. Ook in dezen zin is het waar wat de Heere God zegt: Mijn gedachten zijn niet uw gedachten.

't Was natuurlijk dat vele vromen en godvreezenden tegen de leeringen van Descartes opkwamen. Vooral de leeraars bestreden zijn verderfelijke dwalingen, zijn stellingen die tegen Gods Woord ingingen. Zelfs werd de studie van zijn werken verboden. Doch dit baatte weinig. Want het kwaad zat te diep. Velen grepen toch naar Cartesius' boeken en zijn wijsbegeerte heeft invloed tot nu toe.

Descartes heeft niet lang geleefd. Hij werd slechts 54 jaar oud. Toch heeft hij als wijsgeer, als natuurkenner en wiskunstenaar ook, een naam gemaakt boven velen. Doch de groote vraag is niet, vrienden, of ge een grooten naam maakt in de wereld, maar wel of ge den Naam boven alle namen eert, en eens een nieuwen naam zult dragen, welken niemand kent, dan die hem ontvangt.

't Was noodig dit u eerst te vertellen, gelijk straks duidelijk zal worden.

In den eersten tijd na zijn aankomst had Bernard het tamelijk druk. Hij had, ouder gewoonte, de studie met allen ijver opgevat. Maar daarbij moest hij bezoeken afleggen bij verschillende heeren, die door vader hem waren aangewezen, bij den predikant bij wien hij voor zijn belijdenis zou leeren en dergelijken, en niet het minst bij verschillende vrienden. Want behalve Frederik en Joris, den aanstaanden dokter, waren hier nog ettelijke jongelui, die vroeger bij Mr, Liefkens hadden gewoond. Verscheidene van hen waren ook leden van het gezelschap, waar Bernard al dadelijk was ingeleid.

Toen Bernard eindelijk de lieden gevonden had, bij wie hij door vaders zorg zijn woonplaats zou nemen, bespeurde hij, dat het menschen waren, geheel in den geest zijner ouders, godvreezend. In 't eerst vond hij dit recht aangenaam. Bij Mr. Liefkens was men wel voor deugd en goede zeden, en werd ook des morgens en des avonds in den Bijbel gelezen, en de Meester eischte, dat ieder eerbied daarbij betoonde. Maar toch had Bernard altijd den indruk gehad, dat men den dienst des Heeren beschouwde als een soort van schuldige plicht, soms wel eens lastig, maar waar niet aan te ontkomen viel. Was aan die plicht voldaan, dan scheen men te denken: Nu hebben wij den lleere voor van daag het Zijne gegeven, en kunnen verder ons hart alleen zetten op de dingen dezer wereld. In 't huis waar Bernard nu gekomen was, ging het geheel anders toe, en kon men zien wat het Schriftwoord beduidt: „Dient den Heere met blijdschap." Man en vrouw vreesden God en hadden lust aan zijn geboden. Hun kinderen voedden zij op in de leer en de vermaning des Heeren. 't Was Bernard in dat gezin vaak, als vertoefde hij nog in het ouderlijke huis en hij verblijdde zich, dat hij bij zulke menschen een 'woning had gevonden. Hij gevoelde, al kon hij het ook doen, toch geen lust om den grooten heer te spelen, en zich hooghartig ver van hen te houden, gelijk menig student zou gedaan hebben. Trouwens onze Bernard was nog jong, doch daarbij bezat hij tot zijn geluk, geen hart dat neigde tot de grootheid des levens of tot ijdele zelfverheffing. Dat hij echter weer aan andere gevaren bloot stond, zou blijken.

Van het gezelschap dat bij Frederik saamkwam, was onze vriend weldra een zeer ijverig lid. Schoon de jongste, bleek hij weldra geenszins de minste. Toen hij pas in den kring verscheen, had meer dan een gegUmlacht over het dikke boertje, uit het Polderland. En voor die benaming bestond zeker eenige reden meer dan voor 't glimlachen, want onze Bernard zag er welgedaan en blozend uit, als een jongen f die zijn jeugd goeddeels op 't vrije veld, onder boomen en tusschen bloemen heeft doorgebracht. Als echter het boertje den mond opendeed en eerst schuchter, later meer vrijmoedig, zijn meening zei, dan voelde ieder al zeer spoedig, dat in dit nieuwe lid uiinstens zooveti wijsheid woonde, als schien wel in twee. in een der oude, ja mis-

CORRESPONDENTIE,

Eenige delen. vragen hopen we spoedig te behan-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen