Bilderlijk herdacht.

Amsterdam, 6 Juli 1906.

„Van twee groote mannen herdenkt ons volk in dit jaar den geboortedag. Den iSden Juli a.s. is het drie honderd jaren geleden, dat Rembrandt Harmensz. van Rijn te Leiden het levenslicht aanschouwde, en den /den September e.k. is juist de helft van dien tijd voorbijgegaan sedert den dag, waarop Willem Bilderdijk te Amsterdam geboren werd. H«t gedenkfeest van den eerste Kal in belangstelling en huldebetoon dat van den laatste zonder twijfel ver overtreffen. Want Rembrandts meesterstukken zijn over heel de beschaafde wereld verspreid en bekend; de dicht-en prozawerken van Bilderdijk zijn beperkt tot een kleinen kring en worden door weinigen gelezen. Grene, vertegenwoordigende den tijd van den bloei der Republiek, heeft zich eene internationale vermaardheid verworven; deze levende in de periode van het verval en den val der Republiek, heeft zelfs geene matige populariteit binnen de grenzen van zijn eigen land behaald.

„Toch bestaat er tusschen deze mannen eene merkwaardige overeenkomst. Beiden hebben de zorgen des levens gekend. Ongunst der tijden was beider deel. In de moeilijke handelingen van den leeftocht is elk hunner, meer dan hem lief was, ingewikkeld geweest. In beider leven en kunst nam de liefde eene breede plaats in. Beiden besteedden veel zorg en moeite aan de studie en teekening van eigen persoon. Maar bovenal, uit de smarten des levens werd bq beiden het heimwee naar licht en harmonie geboren. Ze zagen opwaarts, naar het licht, dat met gouden glans inviel in de sombere diepten van het aardsche bestaan. Ze vingen het in de eerste plaats op uit de openbaring Gods in Zijn Woord; embrandt en Bilderdijk waren beiden, elk p zijne wijze, leerlingen des Bijbels en ertolkers van voorstellingen en gedachten er Schrift. En daarna zagen zij het rondom ich heen, in Gods wijde schepping; somber, onker, vol schaduwen was het leven, aar het licht viel erin van omhoog, overoog het met een glans van heerlijkheid; n uit de donkerte trad onder sterke beichting het beeld naar voren, dat hunne n onze ziel bekoort en juichen doet in zalige harmonie.

„Ook Bilderdijk is na en naast Rembrandt de herdenking waard. Hoeveel over hem geschreven zij, nog is hij een onbekende in zijn eigen land, een onbegrepene door zijn eigen volk. Door analyse alleen, door eene, zij het ook volledige, opsomming van bijzonderheden uit zijn leven en werken, leert men dezen man niet verstaan. Er moet de synthese bijkomen, die hem grijpt in zijne eenheid en tot de harmonie van al zijn denken en dichten doordringt. Want Bilderdijk was een mensch op zichzelf, levend te midden van zijn veelbewogen tijd in eene eigen wereld van gedachten, een oorspronkelijke, zelfstandige geest, en, trots alle tegenstrijdigheden, die er in hem op te merken zijn, een man uit één stuk."

Zoo vangt de keurige studie aan, die Prof. Bavincks meesterhand va. Bilderdijk als Denker en Dichter ons bood.

Kostbaarder feestgave kon ons volk bij de herdenking van Bilderdijk wel niet geboden worden dan dit magistrale werk, dat everzeer Bilderdijk als den schrijver tot eere strekt.

De schitterende vergelijking met Rembrandt, waarmede de voorrede inzet, vormt een waardig praeludium voor het meesterwerk dat volgt. En heerlijk schoon rijst achter deze portiek de uit marmer gehouwen tempel van Bilderdijk's levens-en wereldbeschouwing, gedragen door éen harmonische gedachte en opwaarts strevend naar éen doel, de verheerlijking Gods.

Voordat Prof. Bavinck in dien tempel u binnen leidt, teekent hij u eerst Bilderdijk's persoonlijkheid. Gemakkelijk was deze taak niet. Een persoon met zoo schrille contrasten, met zoo stoute overgangen en verrassende wendingen eischt een zeer subtiel penseel om getrouw geconterfeit te worden. Hier vooral komt het er op aan licht en donker zoo juist te verdeelen, dat noch een verklaard heiligenbeeld noch een schier demonische satyre geboden wordt. Prof. Bavinck heeft, zonder iets te bemantelen of te vergoelijken, toch zulk een beeld van Bilderdijk ontworpen, dat ieder den oude met het stroeve oog, den borstligen wenkbrauw, de saamgenepen lippen lief zal krijgen om het warme hart, dat achter die strenge en afstootende vormen schuilt. En bovenal zal God gedankt worden, die te midden van zooveel donkere passiën het gouden licht zijner genade zoo heerlijk in Bilderdijk's ziel schitteren deed.

Hoe uitnemend deze karakterteekening ook gelukt is — en wie naleest wat Da Costa, Ten Kate, Gorter, Kollewijn e. a. over Bilderdijk schreven, zal erkennen, dat Prof. Bavinck in psychologische onderzoeking zeker niet voor hen onderdoet — toch heeft nog rijker beteekenis wat daarna volgt, de synthetische saamvatting van Bilderdijk's levens-en wereldbeschouwing, zooals die in zijn gedichten en prozawerken, brieven en historische geschriften verspreid ligt.

Door Prof. Bavinck is voor het eerst beproefd om Bilderdijk's denkwereld in geordend verband te zetten, uit éen beginsel af te leiden en in haar consequentien en innerlijke harmonie voor oogen te stallen. Eerst handelt hij daarom over het beginsel van Bilderdijk^s wijsbegeerte en daarna krijgt ge - — meest in Bilderdijk's eigen taal — zijn gedachten over God en de natuur; over wereldharmonie, wereldzonde en zoen; over de menschelijke natuur, de verhouding van verstand en hart; over godsdienst, zedelijkheid en recht; over taal en poëzie, over huisgezin, staat en maatschappij en over jde geschiedenisbeschouwing te beluisteren. Wat noeste vlijt en onuitputtelijk geduld gevraagd werd om uit de zeer verspreide geschriften van Bilderdijk de bouwstoffen te verzamelen voor dit beeld van Bilderdijk's philosophie, zal alleen de deskundige kunnen waardeeren. Maar hier is meer te bewonderen dan historische vorschingskunst alleen. Prof. Bavinck, zelf een onzer uitnemendste Christelijke philosophen, heeft die verzamelde bouwstoffen zoo geordend en gerangschikt, dat daardoor Bilderdijk als Christelijk denker in zijn machtige conceptie van God en natuur, menschen-en dierenwereld, kerk en staat tot zijn recht kwam en we thans voor 't eerst weten, hoe rijk en geniaal deze geest was aangelegd, dien Gods genade aan Nederland schonk.

Bilderdijk Was dichter en ^^«/^^r tegelijk. Dat zijn weelderige dichterlijke fantasie soms den christen-denker parten speelde en niet elk zijner stoute constructies den toets der critiek ook van Gods Woord doorstaan kan, toont Prof. Bavinck genoegzaam aan. Maar ook hier mag niet vergeten, dat men zelfs van de fouten en misslagen van groote mannen meer leeren kan dan van de deugden der middelmatigheden, En ook al moet goud en erts gescheiden worden, wie deze studie leest eindigt toch met den denker-dichter te bewonderen, die zooschoone en harmonische levens-en wereldbeschouwing uit de diepte van zijn geloof wist op te bouwen.

Moge deze studie met dankbaarheid door ons volk gelezen en genoten worden. Het eere den Meester, dien Gods genade ons in Bilderdijk schonk, maar niet minder hem, wiens meesterhand zulk een monumentum aere perennium, — een gedenkteeken duurzamer dan metaal, — voor dezen Meester heeft opgericht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen