Voor Kinderen.

GASPARD DE COLIGNY.

(1519-1572).,

I.

Wie j onlangs in 't stedelijk muzeum te Arasterdam de tentoonstelling bezocht over Louise de Coligny en haar tijd, dacht zeker bij meer dan een bizonderheid aan haar beroemden vader; het eerste van de slachtoffers der duizenden martelaren, in den Bartholomcus nacht.

Maarschalk de ChatiUon had drie zonen, Odet, Gaspard en Frai giis. De tweede werd voor den geestelijken stand bestemd.

Mevrouw de ChatiUon, Louise de Moutmorency, stelde na den dood van haar echtgenoot haar kinderen onder voogdij van baar broeder den connetable, hoofd van het Fransche leger.

't Bleek aan zijn oom, dat Gaspards aanleg, genoegens en smaak hem zeer geiichikt maakten voor een militaire loopbaan; en dien overeenkomstig werd de jongeling aan het hof als page opgenomen.

Reeds had de paus een kardinaalshoed voor hem bestemd, die nu ten deel viel aan Odet, den oudste van het drietal.

Aan het lossinaige hof der Valois was Mevrouw de ChatiUon wegens haar oprechte vroomheid en zuiverheid van zeden geëerd, als een heilige. En haar zoon P — Hij onderscheidde zich van zeer velen door de degelijkheid zijner grondbeginselen, zijn rechtschapenheid en strengheid van zeden.

Aan het hof ontstond tusschen hem en Frangois van Lorraine, den lateren hertog de Guise, een innige vriendschap; echter niet als die van Jonathan en David, want loopen we niet vooruit.

In 1544 gewond in den slag bij CerisoUes, een overwinning op Karel V, waar Caspard èii moed èa vernuft had betoond, werd hij daarom tot ridder geslagen.

In 1547 trad hij met Charlotte de Laval in het huwelijk en benoemde Hendrik II hem tot opperbevelhebber der infanterie.

Coligny schreef in die kwaliteit een reglement van discipline, waaraan hij met heilzame vastheid zóó de hand hield, dat sedert het Fransche leger een leerschool der eere werd. De titel en waardigheid van admiraal kreeg de krijgsmanwetgever voor dien arbeid als belooning van zijn vorst. 1552.

Filips II hervatte onder 't opperbevel van den hertog van Savoye den oorlog tegen Frankrijk.

De overwinning bij Renti op Filips II behaald, waarvan de hertog de Guise en de Admiraal elkander den roem betwistten, verbrak voor immer den band der vriendschap en genegenheid, die hen verbonden had; ja 't veranderde van de zijde der Guises in verbittering en haat, die eerst alleen door politieke, later ook door godsdienstige gebeurtenissen, bloedige rampen na zich sleepten.

De vrede tusschen Filips II en Hendrik H duurde niet lang. De hervatte vijandelijkheden brachten Frankiijk in groote gevaren, gaven Coligty opnieuw gelegenheid zijn krijgskunde te toonen en onder de wonderlijke leiding van 's Heeren voorzienigheid werd hij door den rampspoedigen afloop tot het geloof gebracht.

De hertog van Savoye na Vervius belegerd, geplunderd en verbrand te hebben, sloeg 't beleg voor Guise. Dit bleek slechts een voorwendsel om de aandacht der Franschen af te leiden. Na enkele dagen brak hij op en richtte het gansche leger naar Saint-Quentm \ kon hij die stad innemen, dan lag de weg naar Parijs open.

De connetable kwam 28 Juli met zijn troepen en meende alle krachten voor het behoud van Saint-Quentin te moeten inspannen, hiermee stemde Coligny ten volle in. 't Was reeds te laat. De Engelsche hulptroepen van Filips waren reeds in de nabijheid.

Coligny vloog zijn troepen vooruit en bereikte de siad, die hij door zijn vernuft hoopte te behouden of, moest zij vallen, haar lot te deelen.

De stad ligt op een hoogte nabij de Somme' Zij had verscheidene voorsteden, omgeven door boomgaarden en tuinen. De inwoners, nijvere lieden, genoten over het algemeen welvaart. Vaa drie zijden kloiste een meer om de stad, de breeite en diepte er van waren zeer ongelijk, maar de stad kon geen langdurig beleg Uithouden; dat wist Cohgny en de kommandact bevestigde dit.

Twee Augustus in de veste gekomen, deed Gaspard verscheidene uitvallen met 't doel een pad te ontdekken, waardoor mannen en munitie kouden binnen kumen.

't Meer, gedeeieliJK moeras, zoo berichtte de admiiaal den coniieiable, had een pad ; verder zouden er uit de siad schuiten en booljes op het water zijn om mannen in Saint-Qaeutin te brengen.

Vau de 800 der bezetting waren reeds velen gesneuvela; de inwoners het beleg moede eu vaak moeaeloos. Caiigny zond alle onuutte monden weg; sloot de vrouwen in de kathedraal en de andere kerken op, daar zij door haar tranen en klagen den mannen den moed beuamen.

De connetable in persoon poogde de versterking over en door het meer in de veste te brengen. Zijn geoefend oog had den hertog van Neveis met een paar duizeud bij een doortocht laten postvatten, opdat ais het leger moest wijken deze doorgang in zijn macht bleef.

De geheele toeleg mislukte.

De mannen, die door het water aan den overkant kwamen, konden tegen den steileu, puntigen oever met op; de booten werden overladen, sommige zouken, andere sloegen om; een kleine versieiking der bezetting gelukte slechts.

Intusschen haalde Egmond door een vurige toespraak den hertog van Sivoye over om den connetable den terugweg af te snijden.

Nevers had strikte orders niets te doen alvorens de geheele macht nabij kwam; en slechts met moeite bedwong hij zich om den kamp van één Frauschman tegen vier Spanjaards of Vlamingen niet te wagen.

In den tijd van een groot uur, lag de helft van het Fransche leger ontzield op het slagveld.

De bloem van den Franschen adel was ge sneuveld of gevangen genomen, zelfs de connetable. Sedert Crtcy en Azincourt zag Frankrijk niet zulk een nederlaag, leed het niet zoo'n zwaar verlies.

Intusschen versterkt met nog 150 kletsnatte soldaten, hem door een visscher loegevoerd door het meer, hield Coligny nog stand. Zijn moed en doorzicht, de geestkracht van zijn broeder d' Andelot deden wonderen.

Den 27e Augustus bestormden de Spanjaards vier van de elt bressen; want door middel der loopgraven, hadden zij tevergeefs gepoogd binnen te geraken.

De inwoners posteerden op de wallen, de soldaten in de bressen.

Door een toren, zwaar van bouw, daarom onbezet gebleven, kwam de vijand binnen. Coligny snelt er heen 't zwaart in de vuisi! Eerst neel alleen toen met vier mannen en een page houdt hij stand. De vijand groeit steeds in aantal, ten laatste moet Coligny zich gevangen geven en wordt door een mijngang naar den hertog van Savoye gevoerd. 't Gevecht duurt voort in de straten, bemoedigd door de uitroepen van d' Andelot, doch ook bij moet zich overgeven.

Op Sjjaansche manier wordt een afschuwelijk blocdblad aangelicht.

Drie dageu en nachten worden de huizen leeggeplunderd; de bewoners vermoord ; de bewoonsters naakt uitgeschud om verborgen schat ten op haar lichaam te zoekin. De ongclukkigen zagen zich de armen afsnijden bij he minste verzet.

Daarna sloot men de overlevende vrouwen en kinderen in de kerken op, behalve in de kathedraal. Daaruit werd de kist met het ge beente van Laurentius gehaald, die met het hoofd van Gregorius in pleChtigen opiocht naar de tent des konings gedragen werd. Een altaar daar opgesteld zag de kiaten er naast geplaatst en dageiy< s worden daarvoor missen gelezen. Filips geleek een, die een grooten buit vindt, nu hij deze kostbare reliquiën in zij a bezit had.

Het koninklijk palcis bij Madrid, dat F.lips liet bouwen, het Escuriaal, vertoont ter eere van den vromen martelaar, die gewis de afgoderij met zijn gebeente, zou veifoeid hebben, den vorm van een roosier; dewijl te Rome Laurentius, de diaken, aldaar op een rooster levend gebraden was.

De vrouwen werden over de grenzen Frankrijk ingejaagd, te voet, berooid van alles, geëscorteerd door cavalerie, opdat geen Fransch schepsel, als Saini-Quentin herbouwd werd, daarin zou gevonden worden. De geheele stad verbrand, werd als een reusachtige puinhoop verlaten.

Den krijgsgevangenen werd de smart bespaard, dat de vijand naar de hoofdstad optrok. Filips draalde en liet de vrucht van Egmonds koene daad geheel verloren gaan. Tot zoover deze oorlog.

't Zou ons te ver van Coligny afvoeren, die den weg op naar de Nederlanden werd gezonden, om te Sluis in Zjeuwsch-Vlaanderen het einde zijner gevangenschap te wachten.

Hij werd zwaar ziek en kwam den dood cabij. De Heer, die geen menschen noodig hecfc, maar ze wel gebruikt, deed het doodsgevaar wijken.

In zijn zwakken toestand kwamen gesprekken met d' Andelot, die reeds lang de Hervoimiug omhelsd had, hem met vele woorden zijner echtvriendin voor de aandacht en wiUende zekerheid hebben, liet Gaspard zich de Heilige Schrift brengen.

Gelukkig dat zijn leermeester hem uitstekend in het Latijn geoefend had, met het oog op zijn oorspronkelijke bestemming. Nu kon Coligi y de waarheid in Gods Woord naspeuren. God heihgde deze onderzoekingsn aan ïija hart en als de krijgsman van Hendrik II 1559 bij den vrede van Cateau-Conibresis in zijn vaderland mag wederkeeren, komt hij te ChatiUon terug als een krijgsknecht van Jezus Chrisms, Dien hij voortaan met zijn gansche leven wil dienen.

(Wordt vervolgd.)

HOOGENBIRK,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen