"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 11

in die richting. C O L E T reeds, maar vooral ASCHAM is een voorbeeld; fel toornde hij tegen het moderne heidendom en zijn immoreele litera­ tuur. Hij was reeds bezeten van zedelijkheidseischen. En hij had de meerderheid der geletterden aan zijn zijde. Trouwens moraal en didactiek werd overal ten eisch gesteld aan de dichtkunst, zelfs in de Italiaansche poëtica's; aan kunst öm de kunst dacht niemand; van louter-aesthetische waardeering was eigenlijk nergens sprake. E r was slechts gradueel ver­ schil, verschil van consequentie. Om den geest van de Ouden bekom­ merde men zich niet. In het onderwijs kwam het na christendom en lichaamsoefening vooral op nuttigheid aan. Over P L A T O werd wel veel gesproken, maar met een voorbijgaande mode van platonische liefde­ lyriek is toch de voornaamste werking al genoemd; de Stoa, die nog het naast scheen te staan aan de puriteinsche levensopvatting, had dan nog meer invloed. Ook bij M l L T O N ; maar altijd overheerschte toch bij hem het christendom. Israëls poëzie kende hij reeds vroeg den voorrang toe boven alle andere; en die meening werd bij hem en anderen ge­ durig vaster. Alleen den klassieken vorm hield hij aan. Hebreeuwsche geest in Grieksche vormen, dat is MlLTON, zegt SCHIRMER. En hij meent, dat ook dit dualisme hem nog zwaar moet gevallen zijn. W a n t het puriteinsche beginsel is in absolute tegenstelling met kunstzinnige beschaving. Afkomstig van CALVIJN en B E Z A , heeft het de Engelsche reformatie eerst recht verwezenlijkt; het past ook bij het angelsaksische volkskarakter, dat het de idee verschaft van uitverkoren volk. Het drijft den mensch tot rusteloos, plichtmatig, nuttig werk, in den dienst van God. Uitspanning staat het niet toe; eigenlijk liefde en vriendschap ook niet. Dat het in de poëzie alleen het misbruik zou bestrijden, is een uit­ vlucht; het verbant ze. Dat wil SCHIRMER bewijzen met PRYNNE's Histriomastix. En zoo komt hij op den strijd tegen het tooneel, die in Engeland voorafging aan dien in Nederland, en daarop van grooten invloed was. Hij is van. meening, dat het slechts één golf is in den oerouden kamp van heidensche en christelijke levensbeschouwing, die altijd weer gestreden wordt; hij weet ook, dat in Italië en in Spanje, maar vooral in Frankrijk hetzelfde conflict voorkwam; maar toch kan hij zijn ergernis bij den naam van P R Y N N E niet in bedwang houden. De man had gemakkelijk argumenteeren, meent hij, omdat de voorstanders eigenlijk ook bestrijders waren, want zij voerden even goed moreele gronden aan; dat was wel het merkwaardigste in dien strijd. Den puriteinen bleef, zegt ook hij weer, op het eind der 17de eeuw niet veel meer dan Bijbel, SPENSER, M l L T O N en BUNYAN. Daarvan was SPENSER toch hoogstens een halve puritein, M l L T O N was ook niet zuiver, en BUNYAN — was slechts kunstenaar tegen wil en dank; zooals PAULUS en AUGUSTINUS dat ook geweest waren. De mogelijkheden van echte puriteinsche litera­ tuur waren zeer gering. W a n t de scheppende fantasie werd, volgens SCHIRMER — en SCHöFFLER had hetzelfde al beweerd, op even zwakke gronden — het zwijgen opgelegd door de exegese van het vers in den brief aan Timotheus, dat van „oudwijfsche fabelen" spreekt 35). Nooit hebben dan ook Zwitserland, Holland, Engeland en Amerika in hun puriteinschen tijd groote literatuur voortgebracht. Paraphrase; auto13

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen