De beteekenis der wetsidee voor rechtswetenschap en rechtsphilosophie - pagina 82

81 des theoretischen Gebrauchs der Vernunft) kein Uebergang möglich ist, gleich als ob es so viel verschiedene Welten wären, deren erste auf die zweite keinen Einflusz haben kann: so soli doch diese auf jene einen Einflusz haben, nämlich der Freiheitsbegriff soli den durch seine Gesetze aufgegebenen Zweck in der Sinnenwelt wirklich machen; und die Natur musz folglich auch so gedacht werden können, dasz die Gesetzmäszigkeit ihrer Form wenigstens zur Möglich·keit der in ihr zu bewirkenden Zwecke nach Freiheitsgesetze zusammenstimme. Also musz es doch einen Grund der Einheit des Ubersinnlichen, welcher der Natur zum Grunde liegt, mit dem, was der Freiheitsbegriff praktisch enthält, geben, wovon der Begriff, wenn er gleich weder theoretisch, noch praktisch

zu einem Erkenntnisse desselben gelangt, mithin kein eigentümliches Gebiet hat, dennoch den Uebergang von der Denkungsart nach den Prinzipien der einen zu der nach Prinzipien der all deren möglich macht". (In de laatste zinsnede wordt door ons gecursiveerd). Wij zien hieruit, hoe inderdaad het teleologisch principe bij Kant geen zelfstandi g gefundeerd kengebied kan afgrenzen. 8) Zie Kritik der Urteilskraft S. 43 fig.: "Von der Verknüpfung der Gesetzgebungen des Verstandes und der Vernunft durch die U rteilskraft". 9) De Kritik der Urteilskratt (zelfde uitg.) werpt het probleem der organische specificatie, der individualiteit op, maar slechts als doorgangsprobleem voor de kennis der causale wetmatigheid. Vgl. S. 31 / 2: " Die Urteilskraft hat also auch ein Prinzip a priori für die Möglichkeit der Natur, aber nur in subjektiver Rücksicht in sich, wodurch sie, nicht der Natur (als Autonomie) , sonder ihr selbst (als Heautonomie) für die Reflexion über jene, ein Gesetz vorschreibt, welches man das Gesetz der Spezifikation der Natur in Ansehung ihrer empirischer Gesetze nennen könnte ...... " "Denn es ist nicht ein Prinzip der bestimmenden, sondern blosz der reflektierenden Urteilskraft; man will nur, dasz man, die Natur mag ihren allgemeinen Gesetzen nach eingerichtet sein, wie sie wolle, durchaus nach jenem Prinzip und den sich darauf gründenden Maximen ihren empirischen Gesetzen nachspüren müsze, weil wir, nur so weit als jenes Stalt findet, mit dem Gebrauche

unseres Verstandes in der Erfahrung fortkommen und Erkenntnis erwerben können". (In de laatste zinsnede wordt door ons gecursiveerd). Zie hierbij ook Kritik der teleologischen Urteilskraft S. 330. Telkens zoekt Kant in het "boven-

zinnelijk substraat der natuur", het " Ding an sich" de diepere voor ons onkenbare eenheid tusschen telos en causa te fundeeren. Doch deze metaphysische gedachte moet binnen Kant's kritisch idealisme, dat zich overigens naar het juiste woord van Nicolai Hartmann reeds zelve aan een "Maximum an Metaphysik" te buiten gaat, in de lucht blijven zweven. 10) Gelijk Lasson in zijn Inleiding tot Hegel's Encyc/opaedie (S. XXII) terecht opmerkt, blijft Fichte's identiteitsphilosophie in het subjectieve pathos steken, dat onder de tyrannie van het object zucht en langs den weg der ascese zich er weder van bevrijdt. Het ik weet met het niet-ik niets anders aan te vangen, dan er zich tegen te verweren en zich als verschillend van dat niet-ik te handhaven . Hieruit verklaart zich ook, hoe Fichte zoo langen tijd in zijn rechts- en staatsopvatting in het individualistisch personalisme bevangen kon blijven, een beschouwing, volgens welke staat en rechtsinstituten slechts doorgangsstadia zijn, die de vrije, zedelijke persoonlijkheid moet overwinnen. De antinomie tusschen rechtsdwang en zedelijke vrijheid, door het identiteitspostulaat van het humanistisch persoonlijkheidsideaal geschapen, moest zich in het subjectief idealisme \ wel scherp doen gevoelen. Eerst later, als het nationaliteitsgevoel bij Fichte ontwaakt, leert hij de zedelijke waarde en taak van den nationalen staat waardeeren, gelijk zulks in zijn Reden an die Deutsche Nation tot uitdrukking kwam. , Maar in zijn latere ontwikkeling ging Fichte dan ook duidelijk van het subjectief naar het religieus absolute idealisme over. Dit veranderd standpunt kwam reeds duidelijk uit in de geschiedenisphilosophie, die hij in zijn Grundzügen des gegenwärtigen Zeitalters (1805) ontwikkelde. Fichte zoekt van nu aan de oneindige subjectieve activiteit weer in een absoluut zijnde rust te geven en dit absoluut zijnde is voor hem de Godheid, die in eeuwige rust in zich zijn "Abbild" schept, het absolute weten, dat nu de plaats van het zuivere "theoretisch ik" inneemt en dit beeld zoekt zich eeuwig te verwerkelijken in een oneindig streven, dat met het "zuivere practisch ik" samenvalt. Wetsidee

I)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen