1932 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 21

17 postuleeren dat dit gedrag niettemin volkomen door physische oorzaken is gedetermineerd, al is het dan ook op een zoodanige wijze, dat deze causaliteit voor ons onderzoek principieel ontoegankelijk is. De onjuistheid van de ondersteUing van zulk een voor het physisch onderzoek verborgen causaliteit kan uitteraard op physische gronden niet worden aangetoond, maar evenmin haar juistheid bewezen "). In het resultaat waartoe de ontwikkeling van de physische beschouwingswijze der natuur heeft geleid, acht ik daarom vooral dit belangrijk, dat duidelijker dan voorheen het deterministisch causaliteitsprincipe als een postulaat van den menschelijken geest in het licht is gesteld. Dan dient echter ook de vraag te worden overwogen oï dit postulaat inderdaad onmisbaar en noodzakelijk is, dan wel of de evidentie, waarmede het zich aan ons opdringt, misschien slechts gevolg is van een gewenning van ons denken. De physica heeft ons reeds op meer dan één punt doen inzien, dat zoogenaamde noodzakelijke denkwijzen en voorstellingsvormen den toets eener diepgaande kritiek niet konden doorstaan. Ik herinner slechts aan den invloed die de relativiteitstheorie heeft gehad op het inzicht in de beteekenis der euclidische ruimtevoorstelling en van de onderscheiding van tijd en ruimte. Bovendien, het feit dat in de philosophie determinisme en indeterminisme steeds om den voorrang hebben gestreden, maant tot voorzichtigheid als wij aan het deterministisch causaliteitsprincipe het karakter eener noodzakelijke en onmisbare onderstelling bij het onderzoek der natuur willen toekennen. Ik acht mij niet bevoegd om ten aanzien van deze vraag met beslistheid positie te kiezen. Toch meen ik, al is het slechts om in de discussie Uw meening te beluisteren, wel eenige bezwaren tegen het postulaat der deterministische causaliteit op het gebied der levenlooze natuur te mogen aanvoeren. Deze bezwaren ontstaan m.i. vooral dan, als wij de levenlooze natuur zien als de basis voor de organische natuur, die op haar beurt weer de onderstelling is van a^le psychisch gebeuren, terwijl zonder het laatste geen enkele hoogere menschelijke functie tot ontplooing kan komen. Zooveel is immers toch wel zeker, dat geen enkel organisch of psychisch proces in planten- of dierenwereld verloopt

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen