1933 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 29

23 anthropocentrische notie had in physico-theologischen zin. Immers het frustra van het bekende : natura nil facit frustra adstrueert hij als dat quod in usum hominum non sit. Daarom erkent hij de causae finales alleen als humana figmenta '). Schopenhauer hamert er telkens op, dat teleologie niet mag vereenzelvigd met de theologie, en ziet het juist als een groote verdienste van Kant, dat deze dat innige verband tusschen beide principieel heeft opgeheven. Blijkbaar komt dus ook de kentheorie een woord meespreken. Trouwens het is van te voren te verwachten, dat het kentheoretisch standpunt veelal beslissend zal zijn voor de teleologische beschouwingswijs. Rl naar de voorstehing, die men heeft van oorsprong en waarde onzer kennis, zal het teleologisch inzicht varieeren. Het is hier niet de plaats in den breede aan te geven, welke waarde en plaats de verschillende kentheoretische stroomingen geven aan het in iedere natuurbeschouwing onvermijdelijke principe van orde. Een enkele aanduiding zij dus voldoende -). Het subjectivistisch empirisme, dat dus iedere metaphysische begripsvorming van onwaarde acht, kent doelstreving alleen in het eigen psychisch gebeuren; het natuurgebeuren daarbuiten is ateleologisch, al wordt het door een bijna onweerstaanbaren drang door ons telkens weer teleologisch geduid. Zoo uit deze richting zich zeer ongaarne over de vraag door welk beginsel de wet- en doelmatigheid in de natuur wordt gedragen. Hoogstens wordt een antwoord in mechanistischen zin gegeven. Ook het subjectief idealisme, dat alleen de voorstellingen in het bewustzijn als werkelijk erkent, kan uit den aard der zaak niet komen tot een transcendent teleologisch principe. En Kant's kentheorie doet ook zijn teleologische beschouwingen een bijzonder, zijn leer eigen karakter dragen. Voor hem is de orde dezer wereld tenslotte niet enders dan de orde van ons denken. Immers de ervaring wordt gevangen in tijd en ruimte als de aanschouwingsvormen a priori der zinnelijkheid. Ons verstand rangschikt de verschijnselen naar de denkvormen a priori, de categoriën. De bezinnende rede echter gaat verder en komt ertoe in de natuur, wil ze niet voor ons onbegrijpelijk blij1) Zie over Spinoza's standpunt (Ethica, deel I, appendix) ook: Erhardt Mechanismus und Teleologie, bl. 54. 2) Zie voor het volgende ook Beyssens 1. c.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen