Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 12

10 achtergelaten herinneringssporen van „sinnliche Erlebnisse" te duiden, en qualitatief niet van de E m p f i n d u n g e n verschillend. D e onderlinge afhankelijkheid der elementen ajiyö noemen we de psychische. A a n de onderscheiding dezer drie wijzen van s a m e n h a n g , tusschen de overigens qualitatief van gelijken a a r d zijnde elementen, b e a n t w o o r d t de onderscheiding der drie hoofdrichtingen in de n a tuurwetenschap, n.l. physica (in algemeenen z i n ) , physiologie en psychologie. Ontstaan van D e voorstellingen, of ,,Nachbildungen der sinnliche Erlebnisse", wetenschap, ^ijn de eerste bouwsteenen der w e t e n s c h a p . N a a r m a t e de voorstellingen of g e d a c h t e n zich aan de ervaringsfeiten en aan elkander onderling aanpassen, neemt onze kennis van de omgeving toe, stijgt het practische en intellectueele nut van deze kennis. H e t proces der aanpassing van de gedachten aan de w a a r n e m i n g s feitpn en van de gedachten onderling is in den grond een biologisch proces. D e gedachten zijn het fijnste reagens op onze organische anpassing. Qj^t-^^ii^j^eijj^g 22) D e g e d a c h t e n - a a n p a s s i n g is als het w a r e een uitlooper van het algemeene ontwikkelingsproces, w a a r i n aanpassing van individu en soort aan de o m s t a n d i g h e d e n een noodzakelijke v o o r w a a r d e tot zelfbehoud is gebleken. H e t is ook een economisch proces, in dien zin, dat, d a a r m a t e de aanpassing verder is voortgeschreden, intellectueele en ook practische arbeid kan w o r d e n uitges p a a r d -"'), hetgeen weer een gunstige factor is in den strijd om het bestaan. M a a r daarom moet die a a n p a s s i n g d a n ook een economische zijn, d.w.z. zij moet de wetenschappelijke kennis zoo inkleeden, dat met zoo weinig mogelijk denkoperaties, en dus met zoo weinig mogelijk denkarbeid, een zoo groot mogelijk feitenmateriaal kan w o r d e n beschreven. Daarbij zal vaak van volledige beschrijving moeten w o r d e n afgezien, en slechts het voor ons, in een bepaald verb a n d , nuttige en belangrijke in de beschrijving w o r d e n opgenomen. Bestendigheid. „Slechts aan d a t g e n e w a t in de feiten bestendig is k u n n e n de g e d a c h t e n zich aanpassen, en slechts , , N a c h b i l d u n g " van het bestendige kan een economisch voordeel afwerpen. Hierin ligt ook de laatste grond voor het streven n a a r continuïteit der gedachten, d.w.z. n a a r behoud der mogelijke bestendigheid, en hierdoor worden ook de aanpassingsresultaten begrijpelijk. Continuïteit, economie en bestendigheid zijn eikaars wederzijdsche v o o r w a a r d e n , zij zijn eigenlijk slechts verschillende kanten van een en dezelfde eigenschap van het gezonde d e n k e n " -•*). E r bestaat echter geen absolute bestendigheid, in de gedachten evenmin als in de materie. O o k de materie is geen substantie in den zin van ,,bedingungsloses Bestandiges". M a t e r i e is een g e d a c h t e n symbool voor een relatief stabiel complex van ,,sinnliche E l e Begrippeu. m e n t e " - 5 ) . Alle physische begrippen zijn zulke gedachtensymbolen voor groepen van elementen. Zij hebben een practische. denkeconomische beteekenis. D e meest elementaire komen onwillekeurig

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen