De Strijd om het Souvereiniteitsbegrip in de moderne Rechts- en Staatsleer - pagina 32

26

was. Wanneer inderdaad staat en recht twee specifiek verschillende en zelfstandige zijden van de samenleving zouden zijn, dan valt inderdaad niet in te zien, hoe de souvereine wilsmacht van de staat aan het recht onderworpen zou kunnen worden. In GIERKE'S dialectische antithesis van souvereine staatsmacht en recht drukte zich, gelijk ik reeds opmerkte, de radicaal-religieuze antithesis in het verborgen uitgangspunt zijner staatsleer uit: het onverzoenbaar conflict tussen het natuur- of beheersingsmotief en het vrijheidsmotief. Tot een wezenlijke synthesis kan een theoretische antithesis alleen dan worden gebracht, wanneer in het uitgangspunt van het theoretisch denken inderdaad de diepere eenheid der tegendelen gegeven is. Maar het heel de Humanistische staatsleer beheerschend grondmotief van natuur en vrijheid bood zulk een uitgangspunt nergens. Daarom moest in haar verdere ontwikkeling de door GIERKE getroffen dialectische schijn-synthese tussen souvereine staatsmacht en recht weder in een polaire antithese uiteenbreken. GIERKE'S leerling HUGO PREUSZ, de latere ontwerper van de grondwet van Weimar, was de eerste die, in consequente doordenking van GIERKE'S in het vrijheidsmotief gewortelde theorie van de organische persoonlijkheid der sociale verbanden, principieel het souvereiniteitsbegrip elimineerde^*). Dit laatste is volgens hem het noodzakelijk correlaat van het individualistisch persoonsbegrip en beide zijn van Romeinsrechtelijken huize. Als historische categorie paste het souvereiniteitsbegrip bij de absolute overheidsstaat, die voor een eigenlijk publiek recht geen plaats had. Immers het recht is naar zijn wezen een afgrenzing van de wilsmacht der persoonlijkheden, maar een souvereine, d.i. absolute, macht valt principieel buiten het kader van het recht. De souvereine staatspersoon is, volgens PREUSZ, evenals de persoon van het Romeinse privaatrecht, een absoluut individu. Zij laat geen plaats voor een interne veelheid van persoonlijkheden, die als leden in een geheel geordend zijn, en dus ook niet voor interne pubKekrechtelijke betrekkingen tussen de deel-personen en de totaal-persoon. Zij absorbeert in de interne sfeer van de staat alle persoonlijkheid en laat dus slechts plaats voor een privaatrecht ^^). De moderne rechtsstaat heeft zich-—in tegenstelling tot de absolute overheidsstaat — ontwikkeld uit het Germaanse rechtsprincipe der autonome „Genossenschaft". En op deze rechtsstaat past het souvereiniteitsbegrip niet meer. Is de staat, gelijk GIERKE heeft uiteengezet, een organische verbandspersoonlijkheid te midden van een gehele reeks organische verbands^*) Vóór hem had reeds BLUNTSCHLI in een artikel over de souvereiniteit in BLUNTSCHLI en BRATER'S Staatswörterbuch Bnd I X S. 554 zich voor een vervanging van het woord souvereiniteit door „Staatshoheit" of „Staatsautoritat" uitgesproken. ^") Gemeinde, Staat, Reich S. 100 f.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen