Misdadigheid en toerekenliaarheid.

V.

In Imijn vorige artikel heb ik enkele gevallen besproken, waarbij door het psychiatrisch onderzoek werd uitgemaakt, dat personen, die een misdaad hadden begaiajn, yerkeerden in een toestand van gestoorde geestvermbgens en daardoor niet toerekenbaar geacht konden worden, en niet gestraft mochten worden.

Thans wil ik in Iniijn laatste artikel enkele voorbeelden noemien, om aan te toonen, dat er personen zijn, die in 't algemeen een vreemden indruk makten, door de familie of de omgeving als abnormaal worden beschouwd, len wel eens ontoerekenhaar worden geacht, terwijl bij nauw'keurig' geneeskundig onderzoek blijkt, dat zulke personen wel degelijk iverantwoordelijk gesteld mioeten w'orden voor b.un daden.

Laat ik beginnen met een geval van een man, die wegens hei'haalde ophchterijen terecht stond; onder het aannemen van valsoh'e namen had hij feeld geleend en in hotels gelogeerd, zonder de rekeningen te betalen. Deze misdrijven waren op zichzelf niets bijzonders, omdat ze telkens in dezen vorm yoorkomen. Maar deze m^an beweerde, zich van sommige dingen, waarvan hij beschuldigd was, niets te kunnen herinneren en bovendien m'aakte hij een vreemden indruk en was kort te voren wegens een zenuwaandoening verpleegd. Bij het onderzoek van zijn levensloop bleek, dat hij van ailes en nog wat bij de hand gehad had, maar nergens constant bij blijven kbn; hij had novellen geschreven, journalistieklen arbeid verricht, had op politiek gebied telkens een rol willen spelen, had tijdens den Transvaalschen .oorlog een actie voor Zuid-Afrika gevoerd, was in den wereldoorlog naar München geg; aan, om daar mee te doen aan een revolutie; was gehuwd geweest, maar weer geifecheiden; had verschillende betrekkingen gehad. Waarbij hij na verloop van tijd wegbleef; had de heele wereld doorgezwiorven, w: as vaak zonder geld op zak, en leefde dan van den eenen dag in den anderen, kortom het was een avonturier van de ergste soort.

Bij ons onderzoek erkende hij zelf, dat hij meermalen door oplidhüng de menschen benadeeld had, en de feiten, die hij zich tegenover den rechter niet herinnerde, bleek hij toch heel goed te weten en hij zag zelf het verkeerde van zijn handehn'gen in. Daarbij legde hij een groote slimheid en listighëid aan den 'dag, gepaard m'et een groote phantasie; hÜ kon zich b'Uitengewoon geloofwaardig voordoen en beschikte over een mieer dan gewone welbespraaktheid.

Overigens waren er bij dezen heklaagde geen geestelijke stoornissen. Zijn verstandelijke ontwikkeling was normiaal. Uit de verschillende inlichtingen, die wij inwonnen, konden wij opm'aken, dat hij zijn betrekkingen kan waarnemlen, en dat hij dit ook gloed Ideed; de zenuwaandoening, waarvoor hij verpleegd was, wias slechts van onbeteekenenden aard geweest. In zijn familie kwamen odk geen gevallen van zenuw-of geestesziekten voor; wel hadden zijn beide grootouders oüsbruik van alcohol gemaakt.

Dit laatete feit mlag van leenige beteekenis geacht wonden, daar ^e weten, dat juist alcdholisaie een factor kan zijn, die de degeneratie in de hand werkt.

De eigenaardige psychische gesteldheid van dezen man, toet zijn zucht tot phautasie en avonturen, met zijn neiging tot oplichten en bedriegen, moet wel beschouwd 'worden als een uiting van dege^ neratie, van ontaarding, m'aiar aan den anderen kant waren er geen afwijkingen van dien aard, dat hij ontoerefcenbaar geacht moest worden, en Üeihalve werd hij door den rechter gestraft.

Een : ander voorbeeld, dat ik' wil noemen, toont duidelijk, welke ongunstige factoren er in het milieu gelegen zijn.

Een jonge m'an wil met hehulp van een ander diefstal plegen bij een alleenwonend persoon; hij overvalt dezen, terwijl zijn miakker het geld uit de kaJst steelt; een brutale diefstal mtet geweldt pleging.

Deze man wordt gearresteerd en aan een psychiatrisch onderzoek onderworpen.

Nu blijkt, dat hij irit een zeer ongunstig giilieu afkomistig is. Hij ds een onecht kind, wiens moeder blind is, welke m'et bedelen heel w; at geld verdient, zooveel zelfe^, dat deze jongen op school al over vrij wat geld besdhikte, snoepte en rookte, en door de andere kinderen als een bijzonderheid werd aangezien.

' Moeder en kind waren beide zeer brutaal, de vrouw leefde met andere fnainnen, en is later met ienaand gehuwd, die zich af ten toe te buiten ging aan steAen drank.

De jongen wasi opvliegend en driftig. Tusschen! hem en ^ijn stiefvader kvyam het meermalen tot vechtpartijen, waarbij hij eenm^aal door zijh vader met een mes gestoken is.

Het gezin leeft voornaamlijk van de zeer ruime „verdiensten" yan de moeder; de jongen teert er bijna geheel op en is te lui om' te werken. Hij beeft enkele weken een betrekking gehad, waaruit hij wegliep', onidat hij er geen zin in 'had, of omdat hij elders imeer geld wilde verdienen; een tijdlang trachtte hij door 'oen ongeregelden handel aan den kost te kom'en.

Ge merkt dus, dat we hier te doen hebben met iemand uit een zeer ongunstige omgeving, die bij uitstek een lopvoeding kreeg In de verkeerde richting; als er iemand dus voorbeschikt zou zijn, oml misdadiger te worden, mtaet deze ma, n het wel zijn.

Behalve zijn psychische onevenwichtigheden, vertoonde hij ook eenige lichain'elijke degeneratietee!kenen. fToch bleek bij verder onderzoek, dat hij wel degelijk het verschil tusschen goed en kwaad wist, dat hij inzag!, dat hij verkeerd gedaan had. M, aar hij wilde zijn 'misdrijf goed praten en verdedigen pp grond van landere m'oreele eigenschapipen. (Hjj ging er prat op, nooit zijn kameraden te hebbien bedrogen en zeide graajg voor zijn moeder geld te willen verdienen en dat hij daarom' telkens betere betrekkingen zocht. En zoo voerde hij het geldgebrek zijner moeder aan als leen motief voor zijn poging tot diefstal.

Daar deze man zich van liet verkeerde zijner handeling bewust was en er overigens .geen teekenen van een geestelijke stoornis bij hem' gevonden werden, werd hij toerekenbaax verklaard.

In een ander geval maakte een beklaagde, die van heling beschuldigd was, den indruk' een zeer geringe verstandelijke ontwikkeling te hebben; lliij kon niet lezen of schrijven, was stil, toonde zich' zeer teruggetrokken; in zijn manier van uitdrukken had hij iets zeer naïefs.

Op den eersten indruk afgiajande, zou mten kunnen meenen, dat deze man op grond van de gebrekkige ontwikkeling zijner verstandelijke vei-mogens ontoerekenbaai geacht mloest worden.

[ Bij herhaalde besprekingen mtet hem en door (het inwinnen van ; allerlei informiaties bleek, dat deze man lang zoo ddm niet was, als hij leek. Zijn gfebrek : aan pchioolkennis kwam ten gevolge daarvan, dat hij in zijn jonge jaren met zijn ouders in een woonwagen Jiad rondgereisd; hij had nooit eenigl onderwijs genoten; naiaar des ondanks wist hij zich in het pracitische leven goed te redden.

Hij had zich eenige jaren in den militairen dienst ikunnen handhaven ©n verdiende daarna met het miaken van bezemis een behoorlijk loon, waarvan hij met zijn gezin kon leven. Als hij op reis moest, kon hij zichzelf best helpen zonder dat hij lezen kon; Jiij begreep [heel goed, dat hij een derden klasse-kaaitje [kreeg aan het loket, waar hij de (meer eenvoudige menschien zag staan; met geld kon hij heel goed omlgaan.

Ook hier werden geen ziekelijke stoornissen gevonden, zoo dat er dus geen termten waren om dezen mian zijn niisdrijf niet toe te rekenen.

Nog een voorbeeld, waarm'ee ik de rij wil sluiten, betreft iemand, die reeds eenige malen wegens oiplich.üng en bedriegerij gevangenisstraf had ondergaan.

In zijn familie waren gevallen van zenuWziekte, krankzinnigheid en alcoholmisbruik' voorgekomen. In zijn jeugd m'aakte [hij zelf op zijn omgevin'g', soms een vTeemden abnormialen indrut; hij was een geweldige grootspreker, idie de onmogelijkste dingen vertelde, dm ziclh daardoor grooter voor te doen dan hij was; [bij loog zóó, „dat hij zelf geloofde, dat [het waarheid was", zoo werd me van hem verteld.

In zijn betrekkingen deed hij zijn werk naar' behooren en toet ijver, hij had een goed karakter. Later is [hij in den [handel gekomen en scheen vooral in den oorlogstijd m'et smokkelen nogal wat verdiend te hebben. De lajatste jaren kwam' 'hij ttierbaialde 'malen in aanraking met de justitie, mteestal Wegens oplidhting; hij legde het daarbij buitengewoon islim' a'an, len stond bekend als een model-oplichter, die door zijn mooi praten er heel wat toenschen in h'ad laten loepen.

Ook nu weer had hij op vialsche gronden bij verschillende to'ensohen geld te leen gevraagd; ten slotte werd hij weer igiearresteerd.

Deze beklaagde, die ©en dergelijke 'droevige voorgeschiedenis [had, toonde nu bij het onderzoek ook duidelijk zijn neiging tot grootspraak, een mooi voordoen van zichzelf, een zich beroemen op het feit, dat hij altijd zooveel - ^eld heeft weggegeven' omi andere menschen te helpen; hij wilde zelfs door vrom'e praatjes den indruk vestigen van zeer godsdienstig te zijn.

Toen zijn mededeelingen gecontroleerd werden, bleek heiihaaldelijk de onbetrouwba, arheid van wat hij vertelde. Daar deze mIan met al zijn gefingeerde verhalen len phantaisieën steeds bedoelde, zichzelf te bevooTdeelen en altijd bewust 'en miet berekening zijn leugens verzon, mbdht deze neiging niet nis iets ziekelijks beschouwd worden, miaar .als een zeer verstericte uiting van algemeene verkeerde neigingen, die in [het imtenschelijk hart aanwezig k'unnen zijn.

Hij werd toerekenbaar verklaard, en wegens de (hierhalingen van zijn 'misdrijf zwaar gestraft.

Door bovenstaande voorbeelden heb ik' getracht den lezer een beeld te geven van de taak' van den psychiater, in zake het vraagstuk van de toerekenbaaiiheid.

Daaruit moge nog ©enS naar Voren gehaald worden, dat de hedendaagsche psychiater in het algemeen op het standpunt staat, dat iemand, die een inisdaad begaan heeft, (alleen dan on toerekenbaar wordt verklaard, wanneer hij buiten de misdaad oim^ ook duidelijk de teektenen vertoont van een ziekelijkte storing pf een gebrteklcige ontwikkeling van zijn geestverm'ogens. Een misdadiger wordt niet ontoereklenbaar geacht, alleen lOm; ''het feit, dat hij, al is bet dan ook [herhaaldelijk, misdaden pleegt.

Dat het intusschen niet altijd zoo gemiafekelijk is, als het wel schijnt, om uit te maken of iemand lijdende is aan ©en ziekelijke geestesstoring, kan tevens uit de besproken gevallen duidelij'k zijn.

Soms schijnt iemand laan leeken abnormaal of zelte krankzinnig, terwijl de psychiater hem' zijn daden zal loochenen en oo'k het omgekeerde 'kanbet geval zijn. [Maar ook ide psychiater komt telkens voor |mtoeilijk[heden te staan. De oorzaak is hierin gelegen, dat er niet altijd een scherpe grens ge-'trokken kan worden tusschten norm'aal en abnormaal, tusschen gezondzinnig en krankzinnig; ook Ihier ibestaan geleidelijke overgangen en sprongsgewijze variaties.

Er kunnen zic[h lichte geestelijke stoornissen ontwikkelen, terwijl de lijder daarom' pog wel verantwoordelijk igesteld kan worden voor zijn handelingen. Eerst .wanneer deze erger worden en de ziekelijk© afwijkingen den mtensch in zijn normalen gedachtengang en wilsuitingen belemkneren en zijn geest beheersohen, dan komt het moment, waarop pij niet mieer vrij over zijn daden beslissen kan, en dus de verantwoordelijkheid er voor niet meer dragen kUn. Alleen - dan, moet hij ontoerekenbaar verklaard worden.

Maar als de verkeerde handelingen alleen een uitvloeisel zijn van zondige neigingen, waaraan een misdadiger toegeeft en die hij niet bestrijdt, dan staat (tij schuldig tegenover de wet, die hem] met straf bedreigt, ©en straf, waardoor het geschonden rechit toioet word-en hersteld, en die tevens voor 'den - mSsdadiger opvoedende waarde mogehebben.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen