IETS OVER DE CATECHISATIES.

II.

Reecis wezen we erop, dat het oipv-allend is, dat de methode van , , vragen en antwoorden'' in onze leerboeken voor de catechisatie bijna met de uiterste conseqttentie wordt gevolgxl. Het-moet opvallen, dat voor het gewone onderwijs deze methode al lang verlaten is. Stel U een gescinedenis-boek voor, voor de Lagere of U. L. 0.school. dat geheel bij wijze van „vraag en _a.ntwüord" was opgesteld, en dan nog hefst zóó, dat het de bedoeling was, de antwoorden (met de vragen!) letterlijk van buiten te leeren. Er znii geen recensent zijn, die het VOOT zulk een boekske cj nam, en met een soort hoongelacli zou het in de kringen van het onderwijs worden ontvangen. Aiaav wanneer er een leerboiek voor de-catechisatie - in-dezen vorm ver-schiiii-ts-i-¥JB: d!(> 4eiteft da4, - .-«i*Sifc-feet schijnt heel gewoon.

Is dat te verklaren?

Ongetwijfeld.

In de eerste plaats werkt daarloe mé& jfêi" .zeker conservatisme', dat op kerkelijk erf meer dan eens eca zegen bleek, en dan toch feitelijk méér dan conservatisme was, maar dat ook zeer wel voor een-goede ontwikkeling van het leven dannn.^ii kan opwerpen.

in de tweede plaats kan niet worden onlkend, dat het noodig is, dat onze jonge menschen een betrekkelijk groot aantal formules ear formuleeringen van buiten leeren; en dat het dan wel heel moeilijk is een anderen vorm te vinden, dan die van vragen en antwoorden. Dit betreft evenwel in de eerste plaats het dogmatisch onderwijs; en bovendien hebben wij in onze belijdenisschriften leen groot deel der vaste formuleeringen gereed liggen, zcodat het in de meeste gevallen niet tot dei onoverkomelijke moeilijkheden behoort, de juiste termen vast te leggen.

In de derde plaats wijst men erop', dat de catechismus en het Kort Begrip'' ook gehruik maken van dezen vraag-en antwooi'd-vorai.

Over dit argument moge afzo'nderlijk een en ander worden gezegd.

Het „Kort Begrip" is als grond of motief voor de „vraag-en antwoord-m'ethode" todi eigenlijk niet te citeeren. Immers het is niet andiers dan een min of meer geluktóg geslaagd, door een predikant opgesteld, en doior een k'erkeraad (Middelburg) goedgekeurd extract uit den cla.techismus. Het heeft groote populariteit verkregen. Te groote. Immers de behandeling van de wet als leefregel der dankbaarheid kbmt uitermate slecht to-t haar recht. En O'fficdëel karaïAer heeft het Kort Begrip nimmer gehad. Hoezeer het nu op'zichzelf vele verdiensten mog4 hebben, als leerboek voor lie catechisatie in dezen tijd, met zijn taJlooz'e vragen, waaromtrent het Koirt Begrip' ten eenenmale zwijgt, is het toch niet; aan te bevelen.

Maar ondanks dit alles, en oofe' al mocht men het met het laatst gezegde nie^t eens zijn, blijft toch nog'het niet te loochenen "feit, dat een beroep op. het Kort Begrip' niets beteekent, aangezieS'JlïéfrKort Begrip geen enkel officieel karakter heeft, en zijn methode eenvoudig van die van den Catechismus is gecopiëerd.

Maar dan de Catechismus!

'Zie, dat is een olïiciëel belijdenisgeschrift, het is door onze kerken erkend als de Catechismus, ; ils het leerboek. En die catechismus heeft \iaag-eil antwoord-methode.

Dat is waar. Ofschoon het nü ook niet alles zegt, gelijk we zullen zien.

Immers we moeten niet vergeten, O'pi welke wijze, en in welken tijd de Catechismus ontstond. Het is toch-al dadelijk evidenti.iliit bij de opstelling van den Catechismus niet'dë'vo'rm, maar de inhoud van het catechisatie-bO'ek in het middelp'Unt van de belangstelling stO'nd, en aller aandacht had.

Deze yprm. toch is weliswaar hier en daar yoor een leerbo-ek geschikt, maar opi verscheiden plaatsen a! heel ongelukldg. Ruim vijf jare-n geleden wees ik in mij^. dissertatie o-p'. een en ander. Daar zijn trouwens de grafische voorstellingen te vinden, uit welko blijkt, hoe be'paalde zinnen en zinswendingen het van buiten leeren van den Catechismus voo-r de kinderen en jonge menschen échier tot onmogelijkhedcói doei behooren. %W^: Kcg: '-

We moeten daarbij niet veirgeten, dat oiizë' Catechismus een vertaald boek is, en dit blijldt, spieciaal uit de.n vorm van sommige ingewikkelde zinnen al heel duidelijk.

Hat evenwel de vorm als „zinsvorm" niet in de eerste plaats cle gelukkigste is, zal men - dan \-oor onzen Catechismus, wanneer men hem als leerboek beschouwt, wel willen toegeven.

Maar, zoo zegt men dan, daar is meer. De vorm van vraag en antwoord is toch wel heel hizonder, en wellicht O'ok opzettelijk.

Wat. nu deze vraagsteUing betreft mo-eten we enkele opmerkingen maken betreffende de historische zijde, die er aan deze kwestie is.

Heeds in den aanvang der negende eeuw had men vraagboeken, aan de ha, nd van deweltfe de „leeken" werden onderwezen. De sendgerichten speciaal hadden een handleiding in deze boekjes, en de geestelijken hielde-n zich bij het ondërwijb om begrijpelijke redenen aan deze boekien; immers, kenden de leden hunne-r parochie de antwoorden goed, dan werd er ook voor het „sendgericht" een goed figuur gemaakt. Dioor de middeleeuwen heen houdt men de-ze vraagbo-eken, len ook de Waldenzen maken in hun „Interrogacions mencrs" van de oude methode gebruik. De-reden cm , welke deze metho'de was ingevoerd', was alleen deze, dat men speciaal met het oo'g opi e'Ventueele visitatie beter een objectieve maatstaf tor beoordeeling had; de reden om welke ze werd gehandhaafd was, voor zoover na te gaan, alleen deze, dat men ze nu eenmaal had, en dat het vraagboek was ingeburgerd. Ook' Luther sluit zich bij deze praxis aan. Niet alzoio Calvij'n.

Calvijns eerste Catecihismus is niet in den vraag-en-aiitwoord vorm. Calvijn meet voor deze afwijking van het bestaande zijn reden gehad hebben. Immers, het is mee-r opzettelijk een andere, dan de tot nog toe gevtolgdie', methode te kiezen, dan eenvo'udig zich aan te sluiten aan hel bestaande. En al is het , nu waar, dat Calvijn (met het oog op de eerst Luthersche landen? ) later in .zijn volgend leerboek de vraagmetho'de invoert — p-rincipiëele bezwai-en tegen een leerboek in een. anderen vorm dan onze Catecliismus heeft Calvijn niet gehad.

l^it het gezegde blijkt nu wel duidelij'k, dat er wat den vraag-en-antwoo'rd-voi-m betreft, moeilijk een beroep' op onzen Catechismus kan worden gedaan.

Haarbij komt, dat we in de jo-ngste his'tor i e te'n dezen eenige zeer beharte'Uswaardige wenken .hebben. De , , de'P'Utate'n vo'or het leerboek" rapporteerden aan de Synode van Utrecht, - dat de methode van nie t'-„vraag-en-aiitvvoord" in overeenstemming is met de eisohe-n, die de tege'Uwoordige paedagogiek stelt. Dat t e g e n w O' o r d i g e zouden we willen onderstreepen. Immers het inzicht in het psychologisch gebeuren bij het leerproces is in de laatste tientalle-n jaren oingemsen verhelderd.

iW.at het vraag-en antwooircl van buiten leeren betreft is er een bedro'svende ervaring van vele jaren en vele plaatsen, waaruit blijkt, dat veelal cle vraag vergeten wo'rdt, o-f in 't ge: heel niet wordt geleerd, terwijl het antwoord zoodoende in de lucht komt te hangen. En wanneer het te do-en is om bestrijding van het mechanisch leeren, dan zal men er ptijs op moeten stellen, d'at vraag en antwoord niet op-één dre-un worden opgeze'gd.-En toch is het schier eein psychologische wet, dat dit geschiedt: en dit weer tengevolge van 't feit, dat bij den vraag-e-n antwoord-vorm er een insnijding is in den gedachtengaug, die door het kind alleen doior mechanische handeling k'an worden overwonnen.

Maar er is meer.

De onderzoekingen van onderscheiden psycliologen en paedagogen hadden tot resultaat, dat duidelijk bleek, dat het leeren het gemakkelijkst is, daar, waar ZO'O-weinig mogelijk incisies in de leerstof zijn; dat een korte, logische zii\. met goede woord k e u s, zoo m O' g e 1 ij k' met rythmus of alliteraties het best \Vor"dt gememoriseerd; dat de opmerkzaamheid een bepaalden omvang heeft, zóó, dat naast een hoogtepunt in die opmerkzaamheid steeds een inzinking (vallei) zich bevindt en dus korte stellingen moeten worden gegeven; dat bij vragen en antwoorden de aanhef van het antwoioird' immer min of meer willekeurig is gelc'o-zen, en daaro-m store-nd werkt (men heeft zóó immers twee „aanvangen" iu één thesis); dat in het algemee'n die vraag-enantwoord-vorm verwarrend werkt voor de typen meteen me-e-rvisueele (opbet gezi^ene'b'eeld ge'richte) herinnering (dat zijn dus in de meeste gevallen de minder goede leerlingen), enz.

Zoo zouden we kunnen doorgaan. ': ^'^0fi$^M^.

'Genoeg echter om te doen zien, dat "ti-elg'èteln! aan de ütrechtsche Synode werd gerapporteerd o-p goede gronden rust.

Wu m-O'et ongetwijfeld aan het uit het hoofd leeren groote waarde worden toegekend.

Maar hiervoor kieze men dan ook' den meest juisten vorm.

Waai-om moeten onze kinderen, die op^ school aan de beste methodes gewend zijn, afkeerig gemaakt worden van de catechisatie', óókjnede door absoluut noodelooze handhaving van een vero-uderde les-en leer-methode?

Maar, zoo zegt men, de vraag-en antwoordmethode wekt de belangstelling der leerlingen.

Is dat juist?

Ja, ZOO' zegt men, zoo krijgen ze antwoord op vragen, die ook bij hen rijzen.

W.e gelooven niet, dat dit juist is, of ook zelfs maar in enkele gevallen als geheel juist k'au worden aanvaard.

En jndien wel, welnu, dan is er nog grooter euvel.

Wiekt ide vraag-en-antwoord-methode inderdaad de belangstelling van den leerhng? Zit 'm dat in die vragen? Een cateohisant zei eens tegen me: gek, dat die menschen je altijd dingen willen laten vragen, die je heelemaal niet vragen wil. D'oor de vraag-en-antwoord-methode wordt juist in den belangstellingsgang yan den leerling een zekere onrust gewerkt. Laat hem kort en bondig in een logiscli geheel van stellingen zien, hoe het is, — en geef hem de gelegenheid zijn eigen vragen aan den catecheet te doen. Indien het waar is, dat? , door de' vragen en antwoorden de belangstelling wordt gewekt, dan is dit alleen mogelijk' - -psychologisch, gezien — indien de rragen-enan tvf o or den-suc c e ssi e juist de interesse-volgorde van den leerling dekt. Anders stoort deze methode de belangstelling. En zal deze vraag en antwoord volgorde weer de interesse-volgorde van den leerling dekken, dan wordt weer onafwijsbaar den indruk gewekt, dat de gelo-ofswaarheden door verstandelijke re'deneering ons bek 6 n d w o r d e n.

En dat laatste is een nóg grooter gevaar. Het is het oude gevaar van de Soeratische methode van het nationalisme: de waarheden komen vanzelf uit de antwoorden op de vragen, die er bij ons rijzen o-p.

En dit alles geldt nu nog slechts van bet dogmatisch onderwi-js.

Hoeveel te meer moet het geschiedenis-onderwijs, dat juist een verbreking van aandacht, een verbrokkeling van Oipmerkzaamheid en een letterlijk citeer en van omschrijvingen, zooveel minder duldt, verre blijven van een vraag-en-antwoord-methode!

J.WATERINK.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen