Nadere verklaringen van Ds P van Dijk.

Ds P. V. Dijk, kroniekschrijver in liet „Geref. Theol. Tijdschrift", sclirijft:

Mijn opmerking in een vorige Kroniek omtrent de mogelijkheid het geval-Ubbink te behandelen op de manier van „Bezwaar en Antwoord" van Ds Brussaard-Dr Ridderbos is veelszins misduid.

Mijn bedoeling was om eenerzijds den wind uit de zeilen te nemen van hen, die aandezijdelingscheuitnoodiging van Synode of Synode-leden een grond zouden hebben willen ontleenen tot beschuldiging van synodale provoceering van tuchtgevallen.

In de tweede plaats om door een zoo royaal mogelijke behandeling van dit „vervolg-stuk op Assen", öf Dr Ubbink voor onze kerken te behouden, doordat hij van zijn ongelijk kon overtuigd worden; öf hem als gevolg dier bespreking zelf de eenige consequentie te laten trekken, die er uit zijn boek te trekken viel on ons een misschien lange kerkelijke procedure te besparen, welker einde toch waarschijnlijk weer op een Generale Synode zou vallen.

Men kan het daar niet mee eens zijn... maar men behoeft daarom toch niet uit dit zeer bijzondere geval van Dr Ubbink, die reeds sedert gedurende eenige jaren rechtstreeks spreker en aangesprokene t.o.z. van Generale Synodes was, de algemeene conclusies te trekken, die in het persoverzicht van „De Reformatie" onder veler oog zijn gebracht.

Ds H e i d a laat blijkens dit persoverzicht mij zeggen:

„Assen heeft de bewonderaars van een nieuwe strooming uitgenoodigd een heldere uiteenzetting te geven. Dr Ubbink heeft dat na 5 jaar gedaan; omdat dit op uitnoodiging is geschied heeft de kerk Zevenhoven geen taak tegenover Dr Ubbink, wat hij ook in zijn boek moge verkondigen. Alleen een Generale. Synode heeft hierin een taak en die moet op de wijze van het debat met Ds Brussaard te werk gaan."

Maar waar heeft Ds Heida dit in mijn Kroniek gelezon? Ik heb gesproken van een zijdelingsche uitnoodiging; ik heb gezegd: Overigens zie ik nog niet, dat hier de kerkeraad van Zevenhoven AAN­ STONDS een taak heeft; of die er komt zal naderhand moeten blijken. Het woord aan de kerken — want dit is het boek feitelijk — zou ik het liefst door de kerk e n zien weerlegd."

Wanneer Ds H. daaruit haalt, dat ik beweerd zou hebben, dat de Synode Dr Ubbink „onder haar schutse (had) te nemen en te zeggen: Hoe het er ook uit ziet, geachte Doctor, vrij waarborgen u, dat gij met zulk in kaart brengen van deze nieuwe strooming nooit in moeilijkheden met uw kerkeraad of eenige meerdere vergadering zult komen" dan ontgaat mij de logica in die gevolgtrekking.

dan ontgaat mij de logica in die gevolgtrekking. Want de waarschijnlijk aanstaande taak der tuchtoefening door kerkeraad en meerdere vergadering ligt zelfs voor den eenvoudigsten lezer duidelijk in mijn betoog aangewezen.

Ik spreek daar evenmin mee uit als zou Assen voor enkele jaren leervrijheid ingevoerd hebben.

Ik heb Ds Heida hier aan het woord doen komen, en daarom is het een zaak van zuivere eerlijkheid, ook deze nadere toelichting aan de lezers door te geven.

Overigens wijs ik Ds Van Dijk erop, dat ik „De Reformatie" alles heb laten „verslaan", wat ik inzake Ubbink's boek ontmoette in de pers, en dit ook heb meegedeeld. Hij kan dus geen bezwaar hebben tegen het citeeren ook van Ds Heida, die in het algemeen zeer juiste opmerkingen over Dr U.'s boek gemaakt heeft, en die in dit bepaalde geval waarschijnlijk den tekst van Ds van Dijk heeft gelezen zonder te vragen, wat de auteur bedoeld kón hebben, doch liever, wat de lezers in onderscheiden kring er van konden maken. Maar de zaak is nu wel doorzichtig.

Een pessimistisch oogenblikje?

Ds P. van Dijk zegt in dezelfde kroniek:

We moeten — Ds K. S. heeft er in een naar het schijnt wat pessimistisch oogenblik railleerend op gewezen — met onze kerk niet naar 't hofje verhuizen. Pardon, geen pessimistisch oogenblik. Ik was zeer nuchter, en meen nog altijd, dat de feiten bij getallen schreeuwen.

Van de kerk in 't slop.

Opmerking. In verband met een reis, die ik deze eek moet ondernemen, is „Persschouw" deze week niet oo volledig als ik wel wilde, ook niet inzake Dr Ubbink's oek. Dit spijt me, maar men zal het wel willen verntschuldigen, dezen keer. Misschien ook nog volgenden eer. Daarna hoop ik weer den goeden regel te volgen.

Le culte de I’incompétence.

In het „Amsterdamsch Bijblad" van „De Stroom" schrijft Dr J. A. Schroder:

Een Franschman, Emile Faguet, lid van de Académie, heeft nog niet zoo heel lang geleden een werkje geschreven „le culte de l'incompétence", „de ondeskundigheid op den troon" zouden wij kunnen zeggen. Deze Faguet is een scherpzinnig denker. Hij betoogt, dat een democratische volksvertegenwoordiging nooit uit de knapsten van het volk kan zijn samengesteld, want, zoo zegt hij, de groote kiezersmassa kiest in het algemeen degenen, die in denkbeelden en verlangens het dichtst bij haar staaii. En van haar standpunt terecht, want als ze voortdurend de ver boven haar uitstekenden koos, zou er op den duur een bestuursaristocratie ontstaan, die de dood zou worden voor de democratie. Het is niets dan een quaestie van zelfhandhaving: de verkiezing van niet-deskundigen is de instinctieve zelfverdediging van de democratie.

Ook in de kerkelijk-godsdienstige samenleving moet deze naasten-verliefdheid de naastenliefde vaak verdringen, helaas.

Zuid-Afrikaansche „rechtspraak” (I).

Reeds schreef ons blad een enkel woord over de kwestie van Prof. du Plessis (eischer, „Eiser" hierna genoemd) tegen „die Moderatuur van die Ned. Geref. Kerk oor die leerbesluite van die Sinode van 1928". Men herinnert zich: Prof. dvi P. was wegens afwijkende leer ontslagen, beriep zich op den rechter, en zag het ontslag onwettig verklaard. Uit „Die Kerkblad" neem ik, blij, dat ik thans een officieel stuk kan doen spreken, thans over, wat „Regter Gardiner het gesé" („Kerkbl." 3 Febr. 1932):

Die laaste beswaar waarmee ons te doen het, is vervat in art. 18 (b.). Daarin word beweer dat die Sinode van 1930 nie bevoeg was om as onpartydige hof te sit nie, aangesien die Sinode in 1928 besluite goneem het oor die leerkwessies wat opgeneem is in die klag teen die eiser, dat die besluite nie in ooreenstemming was met die leer van die kerk soos bepaal in die statute nie, en dat die besluite geneem en gebruik is deur die Sinode van 1930 as redes om die eiser skuldig te bevind.

Ek nader hierdie vraagstuk met 'n groot mate van huiwering want dit raak sake wat heilig is vir 'n groot gedeelte van die bevolking van ons land. Dadelik wil ek sê, met al die nadnik wat ek tot my beskikking het, dat ons nie probeer om te bepaal wat die suiwere leer is nie, dat ons nie poog om die leer van die Ned. Geref Kerk te vertolk nie. Die besluite wat in 1928 geneem is, mag volgens teoloë 'n suiwere vertolking bevat van die Geloofsbelydenis, of moontlik ook nie. Ons uit geen menings oor hierdie geskil nie en ons aanvaar of verwerp ook nie die bewering in art, 18 (b) dat „genoemde besluite... nie in ooreenstemming is met die leerstellinge vervat in die Formuliere van Enigheid nie". Al wat ons hoef te oorweeg is of in die klag teen Eiser daar vraagstukke was waaroor geargumenteer kon word, en of die Sinode van 1928 die saak geprejudisieer het deur ooidie vraagstukke te besluit in afwesigheid van die beskuldigde persoon, want onthou moet word dat terwyl party van die beskuldigdes aanwesig was cu deelgeneem het aan die bespreking van die besluite, as lede van die Sinode, die beskuldigde nie 'n lid was en nie gehoor is nie.

In sy klagskrif, gedateer 15 Mei 1928, het die Kuratorium Eiser beskuldig dat hy leer: (1) „Dat de Heilige Schrift niet in al zijn delen onfeilbaar geïnspireerd is". Eiser het in sy antwoord wat voor die Ringskommissie gele is, , ontken dat hy dit geleer het. Hy het gesê dat wat hy geleer het was dat die hele Skrif onfeilbaar geïnspireer is vir sy doel, die doel „om wijs te maken tot zaligheid"; dat onfeilbaarheid nie dieselfde is as foute maak nie; dat wat sy geloofsinhoud betref, die Bybel onfeilbaar en gesaghebbend is, maar dat dit in sy buitenste raamwerk menslik is en in dié opsig nie verhewe is bo foute en feite wat onafskeidelik van die menslike natuur is nie; dat die belijdenisskrifte van die kerk geen leer bevat insake die inspirasie van die Skrif nie.

Die leer van die kerk insake die Bijbel is vervat ' in die belydenisskrifte, artiekels 2 tot 7, waai-van art. 3 die belangrikste is, wat as volg lui:

„Wij belijden, dat dit woord Gods niet is gezonden noch voortgebracht door den wil eens menschen, maar de heilige menschen Gods, van den Heiligen Geest gedreven zijnde hebben (het) gesproken, gelijk de II. Petrus zegt. Daarna heeft God, door een bijzondere zorg, die Hij voor ons en voor onze zaligheid draagt, zijnen knechten den Profeten en Apostelen geboden, zijn geopenbaarde woord bij geschrift te stellen en Hijzelf heeft met zijnen vinger de twee Tafelen der Wet geschreven. Hierom noemen wij zulke schriften; Heilige en Goddelijke Schrifturen."

Opgemerk sal word dat die woord „inspirasie" ia geen van die artiekels gebruik word nie. Maar ons het die woorde „van den Heiligen Geest gedreven zijnde". Soos ek reeds aangedui het, is ek nie van plan om 'n uitleg van die woorde te gee nie. Dit blyk uit die getuienis dat daar verskillende teorieë is insalw die inspirasie van die Bybel. Daar was een tyd die teorie dat nie alleen elke woord nie maar elke letter van die Skrif geïnspireer is, en die voorstanders van hierdie teorie het beweer dat selfs die klinkers in die Hebreeuse teks, soos toe beskikbaar, geïnspireer was—'n teorie wat prysgegee moes word toe blyk dat klinkers nie voor na die tyd van Christus in Hebreeus ingevoer is nie. Verder was daar die teorie van die woordelike inspirasie, waarvan die strekking is dat elke woord in die oorspronklike (autographon) — wat ons nie besit nie — geïnspireer is. Volgens dié teorie kan daar geen fout in enige uitlating "W" 'n historiese, geografiese of wetenskaplike feit in die oorspronklike bestaan nie. As so 'n feit in die Bybel voorkom, moet lede van die kerk dit aanvaar, hoe teenstrydig dit ook al mag wees met wat die geskiedenis, die geografie of wetenskap leer. Dit is die teone van „plenary" inspirasie, en te oordeel na die argument wat in die klagskrif gebruik is, is dit die teone wat die Kuratorium huldig. Verder is daar die teone wat die eiser huldig en wat voorheen uiteengesit is, die teorie dat die openbaring van God, Sy boodskap aan die mensdom, van Hom gekom het deur die skrywers van die Heilige Skrif, dat die skrywers gein^ spireer is deur die Heilige Gees om die boodskap t bring, om die openbaring op te stel, maar dat die vorm waarin die boodskap weergegee is hul eie is. Hülle kan dit gegee het in die vorm van 'n gelykenis, 'n allegorie of 'n drama. Die boodskap was geïnspireer, ^

nie die vorm nie. Mag ek-met alle eerbied 'n gelykenis gebruik, 'n Baas gee in Engels opdrag aan sy naturellekneg om 'n boodschap oor te bring. Die naturel gee die inhoud van die boodskap af in sy eie skilderagtige taal. Die boodskap is dié van die meester, maar die taal dié van die kneg. Of laat ek 'n ander gelykenis gebruik, 'n Besigheidsman dikteer 'n brief , aan sy snelskrywer, in watter geval elke woord in •die brief van die werkgewer kom. Hy gee in die algemeen opdrag aan sy sekretaris insake die manier waarop 'n brief geskryl moet word, en laat daarby (Ut aan die sekretaris oor om sy eie woorde te kies en dit te onderteken. Die boodskap kom van die werkgewer, maar die woorde is dié van die sekretaris.

As daar in die belydcnisskrifte sprake is van „de heilige menschen Gods, van den Heiligen Geest gedreven zijnde", beteken dit dan dat die heilige manne .as amanuenses van die Heilige Gees opgetree en woord vir woord neergeskryf het wat die Heilige Gees huUe voorgesê het, of betekon dit dat hierdie heilige manne inderdaad die boodskap van die Heilige Gees oorgebring het maar hul eie woorde en eie heelde gebruik het hy die oorbring daarvan? Ek dink dat heelwat meningsverskil oor die saak kan bestaan. Daar is talryke teologiese outoriteite aan altwee kante. Ek spreek natuurlik geen oordeel uit omtrent die g-ewig van die onderskeie outoriteite nie; ek wil alleen sê dat die Belydenisskrif nie so duidelik is dat 'n mens sender om die argumente te hoor, kan sê dat net een teorie moontlik is nie.

Besluit oor Inspirasie.

Maar wat het die Sinode van 1928 gedoen? Wetende Jat hierdie kwessie van inspirasie een van die punte in die aanklag teen eiser was; wetende dat 'n appèl l)y hom aangeteken was waarin hierdie saak geopper word, het hy tot nog opsetlik besluit om nie die appèl te behandel voordat hy hom oor die kwessie van inspirasie uitgespreek het nie. Hy het die volgende .aanbeveling van die Leerkommissie aangeneem:

„Rakende die inspirasie van die Heilige Skrif, is u Kommissie van oordeel dat beide die Belydenisskrifte en Gods Woord 'n volle (Plenary) inspirasieleer voorstaan, volgens welke die Heilige Skrif van Goddelike oorsprong is, en deur die Heilige Gees geïnspireer, in al haar dele onfeilbaar en absoluut gesaghehbend is; en om hierdie rede moet elke inspirasie-begrip wat leer dat slegs religieus-etiese waarhede in Gods Woord geïnspireer is, en dat Gods Woord in die Bybel is (en nie die Bybel Gods Woord is nie) as dwaalleer deur die Kerk verwerp word."

Opdat daar geen twyfel oor die saak sou bestaan nie, opdat dit duidelik sou wees dat die teorie van die Kuratorium, en nie dié van eiser nie, aanvaar word, is die Engelse woord „plenaiy" ingevoeg—'n woord wat 'n welbekende betekenis in die teologiese wereld het. Die Sinode sou binnekort geroepe wees om te beslis of die leer van eiser se inspirasie-teorie grond vir 'n akte van beskuldiging was; deur hierdie besluit het hy ongetwyfeld die kwessie geprejudisieer.

Die Sinode van 1930 het tot bale groot hoogte bestaan uit lede wat op dié wyse die saak geprejudisieer het. Ek het nie van begin tot end die lyste vergelyk van die name van die lede wat op die twee Sinodes teenwoordig was nie, maar ek het die eerste 150 name geneem van dié wat op die Sinode van 1930 teenwoordig was, en ek sien dat 128 van hulle lid was van die Sinode van 1928. Buitendien het die twede Sinode laat sien dat hy hom gebonde ag deur die besluite van 1928. Hy het Eiser op grond van sy leer insake inspirasie in die volgende besluit veroordeel:

„Die Sinode neem aan die meerderheidsverslag van die Regskommissie oor Punt 1 van die klag, t.w. dat die beklaagde in sy uitleg van inspirasie, soos blyk uit sy geskrewe woord en mondelinge verklaring, beskouings huldig wat indruis teen wat uiteengesit is onder Punt I (1), (2), (3) en (4) van die Rapport."

Die deel van die meerderheidsverslag waarna hierbo verwys word en wat die besluit van die Sinode van 1928 behandel, lui:

„Wat Punt I van die klag betref, is die Kommissie van oordeel dat die Beklaagde in sy uitleg van inspirasie, soos blyk uit sy geskrewe woord en mondelinge verklaring, beskouings huldig wat indruis... (4) Teen die duidelike beskouing van die Sinode van 1928 (Sien Acta Synodi, pag. 277 punt VI)."

M.i. het die Sinode van 1930 nie as onpartydige hof opgetree by die behandeling van die appèl en by die veroordeling van eiser insake die kwessie van inspirasie nie.

Ek sal nou die derde klag behandel wat deur die Kuratorium teen Eiser ingebring is —dat hy n.l. die Kenosis-leer voorstaan. In hierdie klag word gesê dat Eiser leer:

„Dat ten opzichte van (a) de Persoon van Christus, Hij bij Zijn menswording de goddelike eigenschappen heeft afgelegd, en (b) ten opzichte van de geschriften van het Oude Testament, Hij onkundig is geweest en geen gezaghebbend oordeel dienaangaande vellen kon (tastende deze beide opvattingen Hem aan in Zijn onveranderlike Godheid en in Zijn gezag)."

Eiser het hierop geantwoord dat hy staande hou dat wat die aflegging van sekere goddelike eienskappe deur Christus by sy menswording betref, Hy die gebruik daarvan afgelê het maar nie die b e s i t daarvan nie. As waaragtige mens, wat van Sy vleeswording af tot aan die einde van Sy lewe Hom onder menslike beperkings beweeg het, moes Hy tydelik sekere van Sy goddelike eienskappe verberg of aflê, of Hom in die gebruik daarvan beperk. Hy was op aarde nie alwetend nie. Hy het 'n bonatuurlike kennis besit, boweal 'n buitengewone diepe insig in die menslike hart, maar wat betref die gewone dinge waarvan 'n mens deuK jou sintuie kennis opdoen, het Hy omtrent hulle uit die gewone bronne van inligting te wete gekom. Daar was bale dinge wat Hy nie geweet het nie. Sy begrip van die inhoud en betekenis van die boeke van die Ou Testament was dieper, helderder en uitgebreider as dié van enige persoon, maar Sy kemiis omtrent die outeurskap van hierdie boeke was slegs die kennis van Sy tyd, en Sy uitsprake kan nie ingeroep word oor suiwer vrae van kritiek soos dié oor die outeurskap van die Pentateug of Psalm 110 nie.

Art. 18 van die Belydenis des Geloofs sê: „Wij belijden dan, dat God de belofte, die Hij den Oudvaderen gedaan had door den mond van zijnen Heiligen Profeten, volbracht heeft, zendende zijnen eigen eeniggeboren en eeuwigen Zoon in de wereld, ten tijde door Hem bestemd. Dewelke eens dienstknechts gestaltenisse aangenomen heeft, en de mensch gelijk geworden is, waarachtiglijk aannemende eene ware menschelijke natuur, met alle hare zwakheden (uitgenomen de zonde), ontvangen zijnde in het lichaam der gelukzalige maagd Maria, door de kracht des H. Geestes, zonder mans toedoen. En heeft niet alleen de menschelijke natuur aangenomen, zooveel het lichaam aangaat, maar ook eene ware menschelijke ziele, opdat Hij een waar mensch zoude zijn... en is Zijne broederen in alles gelijk geworden, uitgenomen de zonde."

In art. 19 lees ons:

„Wij geloven, dat door deze ontvangenis de Persoon des Zoons onafscheidelijk vereenigd en te zamen gevoegd is met de menschelijke natuur; zodat er niet zijn twee zonen Gods, noch twee personen, maar twee naturen in eenen eenigen persoon vereenigd; doch elke natuur hare onderscheidene eigenschappen behoudende."

Dit lyk vir my of hierdie artiekels ruimte laat vir bewerings soos dié van Eiser. Hulle is nie so duidelik en beslis dat hulle enige argument ten gunste van sy Kenosis-teorie uitsluit nie. „Eene ware menschelijke natuur, met alle hare zwakheden"—dit is tog seker moontlik om te redeneer dat een van die „zwakheden" die beperking van die m.enslike kennis is. Of hierdie argument steek hou teenoor die argumente van die Kuratorium, is 'n saak waaroor ek my nie uitspreek nie. Maar die saak moes nie solank die appèl nog hangende was beslis gewees het teen Eiser sonder om eers sy uiteensetting te verneem nie.

Wat het die Sinode van 1938 toe gedoen? Hy het die volgende aanbeveling van die Leerkommissie aangeneem :

„Rakende die persoon van Christus en die Kenosisleer, is u Kommissie van oordeel dat

„Kenosis-teorie :

(a) Die waaragtige en onveranderlike Godheid van Christus ;

(b) Sy profetiese amp, as onfeilbare Leermeester.

(c) Sy hoëpriesterlike amp as , Middelaar Gods en

ides mensen', aantas, en in stryd is met Gods Woord en die Belydenisskrif te van ons Kerk ; en om. hogenoemde redes as dwaalleer moet verwerp word."

Opgemerkt sal word dat 'die besluit om hierdie aanhevelüig aan te neem deur Dr Snyman gesekondeer is, een van die beskuldigers. Hierdie besluit het enige soort Kenosis-teorie veroordeel, insluitende dié wat die eiser gehuldig het. Dat dit die bedoeling was, blyk uit die verwerping deur die Sinode van die amendement wat Dr de Villiers voorgestel het. Dit was om „wat" in te voeg tussen „Kenosis-teorie" en (a), en sou tot gevolg gehad het dat nie al die Kenosis-teorieë veroordeel word nie, maar alleen die teorie wat (a), (b) en (c) aantas en waarmee eiser hom nie vereenselwiig nie.

In die Sinode van 1930 het 'die meerderheid van die Regskommissie as volg gerapporteer :

„Wat punt 3 van die Klag betref, is u Kommissie van oordeel idat die standpunt van die beklaagde waar hy leer : (a) dat Christus sommige goddelike eienskappe afgelê het; (b) dat Christus 'n menslike persoonlikheid gehad het (volgens sy geskrewe woord); (o) dat Christus 'n god-menslike persoonlikheid gehad het (volgens sy mondelinge verklaring); (d) dat Christus onkundig was aangaande die ontstaan en samestelling van die Boeke van die Ou Testament en derhalwe geen gesaghebbende oordeel daaroor kon vel nie—afwyk...."

„(3) Van die duidelike uitspraak van die Sinode van 1928. (Sien Acta Synodi, hl. 277 pnnte V en VII)."

Dit is deur die Sinode aangeneem, wat homself derhalwe gebind het aan 'n uitspraak van die Sinode van 1928. Weer moet gesê word dat die saak geprejudisieer is teen Eiser.

We hopen volgende week verder te gaan; dit is slechts een deel van wat „Die Kerkblad" pul> liceert.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen