Vergadering van den Retormierte Bund voor Duitschland.

III.

Wat is gereformeerde ethiek.

Over dit belangrijk onderwerp sprak in een der hoofdvergaderingen Dr Peter Barth, predikant te Madiswil in Zwitserland en broer van den bekenden Bonner hoogleeraar Karl Barth. Hij was ingevallen voor professor Brunner uit Zurich, die door ziekte verhinderd was.

Een belangrijk onderwerp noemden we dit, vooral, omdat het behandeld werd door een der aanhangers van de z.g. Zwitsersch© of dialectische theologie, die in Karl Barth, Emil Brunner ©n Friedrich Gogarten haar hoofdvertegenwoordigers vindt.

Dr Peter Barth leverde een gedegen ©n gedocumenteerd referaat, waarin hij echter niet heel de gereformeerde ethiek, zooals die zich in den loop der eeuwen in de verschillende landen ontwikkelde, tot voorwerp van zijn onderzoek maakte, maar waarin hij zich beperkte tot d© vraag: Wat is gereformeerde ethiek volgens Calvijn? Wat zijn haar voorwaarden en wat haar beginselen?

Als voorwaarden (Voraussetzungen) werden achtereenvolgens genoemd:

1. De erkenning, dat God er is, zooals Hij zich in de Schriften van Oud-en Nieuw-Testament heeft geopenbaard. Gereformeerde ethiek is gebonden aan een bepaald door de allesbeheerschende werkelijkheid Gods. Zij is slechts denkbaar in het licht van Zijn openbaring, en is het tegendeel van menschelijke constructies.

2. Met ons gansche leven staan wij onder God. Een leven, dat zich niet in gehoorzaamheid tegenover God ontplooit, komt niet tot zijn recht.

3. Levenswet voor ons moet zijn de wil van God. Waar God in de gehoorzaamheid des geloofs tot ©ere komt, daar komt ook beweging. D© vernieuwing des menschen voltrekt zich niet in een oogenblik, maar duurt jaar en dag. Eerst met den dood houdt des christens krijgsdienst op.

4. De ethiek staat in het teeken van de ©schaF tologie. In dit leven blijft alles „in h©t geloof". Ge^ r6form©©rde ethiek w©et zich in distantie en in relatie tot de eschatologie. Wij z ij n Gods kinderen, maar het is nog niet geopenbaard, wat we zijn zullen.

De beginselen van Calvijns ethiek Hchtte Dr Barth toe uit de boeken II (cap. 7 en 8) ©n III (cap. 6—10) van de Institutie, waar de hervormer handelt over de beteekenis van de wet voor het christelijk leven. De referent verwierp de beschuldigingen, wel tegen het calvinisme ingebracht, dat het wettisch zou wezen of een mechanische wetsopvatting zou huldigen. De wet is voor b©t christelijk leven noodzakelijk; zij is ©en gedurige prikkel, die den mensch geen lediggang gunt. Een spiritualist was Calvijn in geeenen deel©! Als inhoud van de wet werd aangegeven, niet dit en dat, maar het ééne: God moet tot ©ere komen! Daarvoor wordt het gansch© menschelijke leven opgeeischt. Van allen wordt echter niet hetzelfde gevraagd, omdat er is een providentieete leiding Gods. Wanneer ons leven aan God is gewijd, is er voor eigen-wettelijkheid geen plaats meer. Zoo wordt Calvijns geheel© ethiek één getuigenis van de buiging onder God. (Voor Calvijns leer over den staat verwees de referent naar een aparte studie van hem over „Calvijns leer van den Staat als providentieele levensordinantie" in het Jubileumboek voor Paul Wernle. Basel 1932.)

Een breedvoerige discussie volgde op dit referaat, waarbij prof. Eekhof uit Leiden gelegenheid vond om d© aandacht te vestigen op de calvinistische ethiek van prof. Geesink, die juist door prof. Hepp was bezorgd. Ook had men gaarne iets meer gehoord over de verhouding van ethiek ©n praedestinatie, over de plaats van Christus en de scheppingsordonnantiën. Het hoogtepunt der g©dachtenwisseling werd echter bereikt toen de verhouding: rechtvaardigmaking — heiligmaking aan de orde kwam. Een der sprekers, een Kohlbruggiaan, betoogde in alle heftigheid, dat wij door diepere studie; vooral van d© brieven van den apostel Johannes, Calvijn t© boven waren gekomen en hij voegde den r©f©rent, die hem te veel bij Calvijn was gebleven, toe: „Peter, du bist mir des Karl Bruder-nicht mehr".

De beide gebroeders Barth zouden dus tegen elkaar worden uitgespeeld, waarop echter ter vergadering werd verklaard, dat er ook voor Karl Barth geen uitgaan-boven-Calvijn zou bestaan.

In de beantwoording merkte Dr P. Barth nog op, dat het christelijke leven bij Calvijn tusschen twee polen is gespannen: a. de gemeenschap van den christen met God, waarin principieel alles, ook het nieuw© leven, gegeven is, ©n b. de eschatologisch© verwachting. Tusschen deze beide polen beweegt het christelijke leven zich. Een op de plaats blijven staan is daarom onzin. De stroom stroomt! De volkomenheid wordt in dit leven niet.

bereikt. Het nieuw© leven staat in dialectisch© betrekking !

Hiermee was dit belangrijk referaat, dat soimmig© gemoederen nogal in beweging had gebracht, van de baan. Het laatste woord zal over d© v©rhoudin.g r©chtvaardigmaking — heiligmaking nog wel niet zijn gesprokon, terwijl het vraagstuk van de scheppingsordinantiën voorloopig in de Duitsch© theologie ook wel aan d© ord© zal blijven.

Wat is gereformeerd© ©©r©di©nst?

Deze vraag werd in ©en ander© hooMvergadering onder de oogen gezien. Aanleiding daartoe was de komend© herziening van de pruisisch© Agenda. Agenda noemt men in de Duitsch© kèrk©lijk© wereld allerlei regelingen voor den openbaren ©eredienst. Van bovenaf worden deze door d© k©rkelijfce b©stur©n opg©legd, en in den loop der jaren h©bb©n de g6reform©©rden d© ©rvaring opgedaan, dat deze regelingen ©r steeds op uit waren om den eenvoudigen, gereformeerden predik-dienst van zijn eigen aard en karakter te berooven.

De besprekingen over d© voorgesteld© wijziging werden ingel©id door ©en kort© verhand©ling ov©r „Aanbidding Gods in Geest ©n waarh©id", waarop allereerst pastor Weber en Lic. Niesel, beide uit Elberfeld, hun bezwaren naar voren brachten.

Pastor Weber is docent voor het Ni©uwe T©stam©nt aan de Theologische School te Elberfeld, terwijl Niesel verbonden is aan het Sieminaxie aldaar en m©t Dr P. Barth de ni©uw© uitgav© bezorgt van de werken van Calvijn. Zij behooren dus tot de intellectueel© werkers van den Bond.

Pastor Weber bracht als bezwaar tegen het nieuwe Agendaboek naar voren, dat daarin ©en nieuwe, ©en derd© b©lijdenis aan het opkomen was: niet luthersch, en niet ger©fO'rm©erd, maar vaag en zwevend tusschen beid© in of tegen beide aan, voornamelijk haar kracht zoekend in stemmingmakerij door opwekking van religieuse bevindingen.

In het voorgesteld© Agenda-bo©k was aan dez© nieuw© „belijdenis" veel te veel voet gegeven door d© mogelijk© invoering van allerlei bijzondere godsdienstoefeningen: voor den mijnarbeid, voor den wijnbouw, enz., enz., waardoor de dienst des Woords, de predik-godsdienstoefening v©rdrongen word! i

Lic. Niesel drong er op aan, dat de eenheid van bediening des Woords ©n H. Avondmaal toch gehandhaafd mocht blijven; dat de ©erst© in haar eenvoud moest blijven bewaard; terwijl bij d© confirmatie der jeugdige lidmaten het onderzoek (fidei rationem redder©) niet onder ©en plechtigheid bedolven mocht raken.

Pastor Hess© merkte nog op, dat aan den „geestelijke", waarmee in het Agenda-boek wel d©n dienaar des Woords zal zijn b©do©ld, te v©©l macht was gegeven. Heel veel dingen kan hij doen, zonder dat hij zijn kerkeraad daarin hoeft te k©nn©n.

Dr Burkhardt, de voorzitter van de commissie van ontwerpers van het nieuw© Agenda-boek, was uit Berlijn overgekomen om eventueele bezwaren uit den kring der reformierten te weerleggen. Hij voelde deze echter niet zoo zwaar aan, waarom de vergadering ©en commissi© benoemd© om d© bedenkingen te foirmuleeren, ze dan mede te doelen aan de komende generale synode der verschillende landskerken, en ©r bij deze op aan te dringen de voorgestelde regelingen van den ©er©dienst toch aan ©en theologisch onderzoek te wiUen onderwerpen.

Het viel ons op, dat de Duitsch© broeders in deze aangelegenheid zeer scherp de dingen zagen en zeiden.

Ongetwijf©ld door bitter© ©rvaring geleerd! Wanneer men ©en eeuw geleden zoo op zijn hoede was geweest, zou het er met d© „g©r©formeerde" kerk in Duitschland ongetwijfeld heel wat rooskleuriger uitzien dan dat thans het geval is. Maar beter ten halve gekeerd, dan ten h©©le gedwaald!

Over enkele wetenswaardigheden der huishoudelijke vergaderingen en van de gemeente-vergadering vertel ik dan nog iets in ©en sloitartikel.

F. DRESSELHUIS.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen