VU Magazine 1974 - pagina 463

magazine

proefobjecten dan de overeenkomstige cellen bij soorten die tot de twee andere grote groepen van het dierenrijk behoren. Naast deze cellen werd in de slakken verder nog een tegen het centrale zenuwstelsel liggende hormoon-vormende klier ontdekt. Deze waarnemingen hebben allereerst veel onderzoek over de structuur en over allerlei details van deze cellen tot gevolg gehad. Dat geschiedde eerst met gewone microscopen en met bepaalde kleuringsmethoden waardoor enkele van de chemische eigenschappen van de cellen konden worden gevonden. Naderhand werd het onderzoek verdiept door toepassing van electronen-microscopen, waarmee bijvoorbeeld de kleine pakketjes konden worden aangetoond, waarin de veronderstelde hormonen door de zenuwen naar de plaatsen worden gevoerd, waar zij in het bloed worden afgegeven. Het betreffende onderzoek werd met name uitgevoerd aan de in Nederland algemeen voorkomende poelslak van de soort Lymnaea stagnalis.

worden de eipakketten gemaakt in de ingewikkelde afvoergang, welke omstandigheden (licht, donker, temperatuur, voedsel, enz.) hebben invloed op de voortplanting. Verder werd en wordt onderzoek gedaan over de vragen hoe het ingewikkelde bloedvatstelsel in elkaar zit, hoeveel water deze waterslakken per uur uit hun omgeving opnemen, hoe hun nier werkt en hoeveel deze uitscheidt, hoe het bloed is samengesteld en waar precies de blauwe bloedkleurstof wordt gemaakt (onlangs werd gevonden dat dit in bepaalde bindweefselcellen geschiedt, waarin men met het electronenmicroscoop grote voorraden prachtig gerangschikte moleculen van deze stof kan aantreffen). Ook vragen wij ons af hoeveel de slakken eten, hoe hun eetmachine werkt (onze slak heeft 13.000 tandjes en het

Tussengastheer'

Witte plek Vanzelfsprekend vroegen wij ons spoedig nieuwsgierig af wat al deze hormonen in de slakken wel zouden doen. Toen wij deze vraag wilden gaan proberen op te lossen stuitten wij op twee problemen. In de eerste plaats is het daartoe nodig om de betreffende centra weg te nemen en daarna te gaain kijken in welke eigenschappen de proefdieren verschillen van normale dieren. Dit betekende dat in het begin veel aandacht is besteed aan het ontwikkelen van doeltreffende en snelle verdovings- en operatiemethoden. Momenteel neemt de hele procedure niet meer dan een halfuur in beslag, terwijl praktisch alle dieren de operaties overleven. Uit dergelijke wegnemings-experimenten werden al vlug aanduidingen verkregen dat sommige centra invloed hebben op de voortplanting, andere op de wateropname en de zoutconcentratie in het bloed, en nog andere op de groei. En toen kwam een tweede moeilijkheid aan het licht, namelijk dat over het functioneren en zelfs over de fijnere bouw van het lichaam van weekdieren, en dus ook van slakken, nog zo weinig bekend was dat de voor ons vereiste achtergrondgegevens volstrekt onvoldoende waren. Wij merkten eigenlijk toen pas dat wij op een witte plek van de zoölogische kaart terecht waren gekomen en ook dat deze groot en belangrijk was. Dit voerde maar tot één conclusie, namelijk dat wij in een jaren durend breed opgezet programma een grondig onderzoek naar in principe alle facetten van het leven van deze poelslakken moesten gaan uitvoeren. En zo is er inmiddels, om enkele voorbeelden te geven, veel onderzoek gedaan over de voortplanting: hoe worden de eicellen en de mannelijke cellen naast elkaar in het ene geslachtsorgaan gevormd, hoe

fundamentele zoölogische problemen in een samenhangend kader kunnen worden bestudeerd. Hierna ging prof. Lever wat dieper in op drie delen van het onderzoek dat aan de VU aan slakken wordt verricht. Werkgroepen onder leiding van prof. dr. J. Joose (endocrinologie en fysiologie), dr. H. H. Boer (histologie) en dr. T. A. de Vlieger (neurofysiologie) kregen daarbij vooral de aandacht. Prof. Lever vervolgde met: 'Nadat in het voorafgaande iets over onze bezigheden is verteld moet vervolgens nader worden ingegaan op de vraag waarom wij dit specifieke onderzoek verrichten. Daar zijn al verscheidene antwoorden op gegeven. Er zijn er echter meer. Om dit uit de doeken te doen moet gesproken "Worden over de betekenis die slakken hebben voor de mens. Daarbij beperken wij ons tot vier punten, die zoals u zult merken, van zeer uiteenlopend belang zijn.'

geheel wordt door 46 kleine spiertjes bewogen), hoe de maag de voedseldeeltjes sorteert, wat het darmkanaal kan opnemen en hoe de uitwerpselen worden gemaakt, hoe de huid is gebouwd, hoe de schelpgroei plaatsvindt, hoe de signalen door de zenuwen lopen, en waar in het zenuwstelsel de cellen liggen die bepaalde bewegingen beheersen, hoe de slak kan waarnemen wanneer hij naar beneden of naar boven kruipt en hoe hij zijn evenwicht kan bewaren, en hoe hij met zijn twee kleine oogjes en met zijn huid hcht en schaduw kan waarnemen, hoe hij voedsel kan ruiken en proeven, hoe hij kan voelen dat hij iets aanraakt, hoe zijn kruipvoet werkt, hoe hij zich in zijn huis terugtrekt, hoe hij ademhaalt, wat voor spieren en spiertypen hij heeft en hoe deze werken. Wanneer u naar deze opsomming luistert realiseert u zich misschien voor het eerst dat zo'n 3 cm grote slak eigenlijk veel ingewikkelder en veel ingenieuzer is gebouwd dan welk menselijk produkt ook, de ruimtevaartapparatuur incluis. Zo'n vieze slijmerige slak is feitelijk een ontzagwekkend schitterend schepsel, waarin alles op een grandioos-harmonische wijze samenwerkt.

Model In zekere zin is door deze brede, geïntegreerde, opzet van het programma de slak in de loop van de tijd voor ons model gaan staan voor dieren in het algemeen, zodat daaraan

Prof. Lever wees allereerst op de bruikbaarheid van slakkenhuizen bij het maken van sieraden, op de kleurstof purper die vroeger uit bepaalde slakken werd vervaardigd en op de eetbaarheid van sommige slakken. Hij vervolgde met: 'Belangrijker voor ons onderwerp is, dat slakken soms buitengewoon schadelijk kunnen zijn voor de menselijke voedselvoorziening. Zij ontwikkelen zich namelijk, evenals trouwens insekten, dikwijls in grote aantallen in door de mens aangelegde zogenaamde 'monocultures', verbouw of teelt van voedsel van één soort op van andere soorten ontdane gebieden. Dat geldt bijvoorbeeld voor bepaalde slakken in oesterkweekplaatsen (ook bij ons in Zeeland). Een ander voorbeeld is dat alleen reeds in Engeland en Wales landnaaktslakken een jaarlijks verlies van 36.000 ton aardappels veroorzaken. Het vierde punt is verreweg het belangrijkste. Slakken zijn namelijk zogenaamde 'tussengastheren' van een aantal buitengewoon veel voorkomende ziekteverwekkers bij de mens en het rundvee. Deze ziekteverwekkers behoren tot de groep van de platwormen. Deze dieren vertonen een ingewikkelde levenscyclus. De volwassen exemplaren van de ons hier interesserende soorten leven in het lichaam van vogels, zoogdieren of van de mens. De kleine eieren worden met de uitwerpselen of de urine uitgescheiden. Als deze in water terechtkomen ontwikkelen zich uit de eieren larven. Deze gaan op zoek naar speciale soorten zoetwaterslakken, kruipen door de huid naar binnen en vormen zich in de slak om tot andere stadia en vermeerderen zich tot een tweede type larven die weer uit de slak naar buiten gaan, in het water rondzwemmen, en als zij geluk hebben via huid of mond in speciale soorten zoogdieren of in de mens naar binnen dringen en daar uiteindelijk geslachtsrijp worden. De 33

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen