KATHOLIEKEN EN PROTESTANTEN IN HET LAND VAN MAAS EN WAAL IN DE NEGENTIENDE EEUW

Onderzoek naar de verhouding tussen katholieken en protestanten in Nederland heeft tot nu toe voornamelijk plaatsgevonden vanuit een nationaal perspectief. Men heeft zich daarom nauwelijks rekenschap kunnen geven van de grote verscheidenheid waarop die verhouding zich lokaal en of regionaal heeft gemanifesteerd en ontwikkeld. Een gevolg van het eenzijdige accent op het nationale niveau van onderzoek is dat het begrippen-en interpretatiekader

nauwelijks kan volstaan om de wordingsgeschiedenis van de lokale verhoudingen tussen protestanten en katholieken te beschrijven en te verklaren. Bovendien lijkt het alsof die begrippen zijn voortgekomen uit nogal grove generalisaties over specifieke en bijzondere eigenschappen van katholieken of protestanten.

De betekenis van lokaal onderzoek wordt tot op heden zowel in de sociale als in de historische wetenschappen schromelijk onderschat. Maar al te vaak wordt een lokaal onderzoek exemplarisch of hobbyistisch genoemd.

In mijn bijdrage aan het symposium hoop ik te kunnen aangeven op welke wijze lokaal onderzoek kan bijdragen aan een genuanceerder en systematischer inzicht in de ontwikkeling van de verhouding tussen katholieken en protestanten. Dit zal ik doen aan de hand van resultaten van drie maanden explorerend onderzoek in het Land van Maas en Waal.

Gedurende deze drie maanden heb ik gewerkt aan de voorbereiding van een meeromvattend antropologisch-historisch onderzoek, dat een geruime tijd in beslag zou nemen. Het is daarom niet anders dan slechts een explorerend onderzoek geweest. Afgeronde onderzoeksresultaten zal ik daarom niet of nauwelijks kunnen presenteren.

De centrale vraagstelling van het onderzoek was gericht op de samenhang tussen ontwikkeling van religieuse relaties en ontwikkeling van de lokale en regionale samenleving. Het onderzoek naar de relaties en verhoudingen tussen mensen met dezelfde geloofsopvattingen is een wezenlijk onderdeel van het onderzoek naar de wisselende relaties tussen protestanten en katholieken. Het 'gevestigden - buitenstaanders' paradigma, dat door N. Elias ontwikkeld werd om de spanningen en machtsverhoudingen tussen twee arbeidersbuurten in een Engelse industriestad te analyseren, leent zich uitstekend voor de analyse van de verhoudingen tussen twee religieuse groepen.

Geïnspireerd door bovenstaand paradigma heb ik in eerste instantie gegevens verzameld over de samenstelling van de protestantse en katholieke bevolkingsgroep in enkele dorpen in het Land van Maas en Waal (demografische ontwikkeling, gezins-en familiesamenstelling, landbezit, overerving etc.). Uit deze gegevens bleek dat de samenstelling van de kleine minderheid protestanten in enkele dorpen zich steeds heeft gewijzigd vanaf het begin van de negentiende eeuw. Deze wijzigingen moeten in verband gebracht worden met de verminderde machtskansen en machtsbronnen van

de protestanten in dit gebied. Tegenover deze kleine minderheid van protestanten staat de numerieke meerderheid van katholieken. Aan het begin van de negentiende eeuw vormt deze katholieke meerderheid nauwelijks een geintegreerde bevolkingsgroep; het religieuse verschil tussen bevolkingsgroepen wordt overschaduwd door economische en politieke verschillen. Pas in de loop van de negentiende eeuw ontstaan de voorwaarden voor het domineren van de religieuse tegenstellingen: de interne organisatie van de katholieken krijgt dan langzaam gestalte.

Aan deze verschuivingen in de verhoudingen tussen en binnen de religieuse groepen wil ik de nodige aandacht schenken. De specifieke omgeving van het Land van Maas en Waal zal hierbij uitvoerig aan de orde komen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen