'Hier leert de natuur ons zelf den weg' - pagina 162

geloof en natuurkunde aan de vu

begin van het heelal, ook al kunnen we vanuit de sterrenkunde tot de conclusie komen dat het heelal waarschijnlijk ouder is dan vijf miljard jaar, maar over de begintoestand is vanuit de natuurkunde niets te zeggen. Ook bij het onderzoek van elementaire deeltjes is er een grens aan onze kennis, daar ons voorstellingsvermogen op dat niveau tekortschiet en ‘het blijkt duidelijk, dat wij op geen enkele wijze iets zeggen kunnen over het “wezen” van materie, massa, lading, enz’.90 In Jonkers optiek moest worden uitgegaan van het ‘geschapen zijn’ van de dingen buiten ons en dat bracht hem tot de volgende omschrijving van natuurkundige kennis: ‘Wij ervaren daarbij aan de dingen eigenschappen, die we aanduiden met begrippen, als ruimte, tijd, materie, en kunnen de relaties daarvan proberen te vinden. Over het wezen ervan hebben we geen kennis, behalve deze dat het geschapen is en dat het zo geschapen is dat wij er datgene wat wij aanduiden met het woord kennis van kunnen verkrijgen. Deze kennis bestaat uit het onderscheiden en ordenen met behulp van begripsvorming die berust op de samenwerking van waarneming en denken.’91 De meteoroloog-geofysicus Groen had zich voor zijn benoeming al verschillende malen uitgelaten over de kennistheoretische implicaties van de moderne natuurkunde, in lezingen voor de cvng en de Vereniging voor Calvinistische Wijsbegeerte. In zijn inaugurele rede sprak hij ‘Over de grenzen der voorspelbaarheid in de natuur’.92 Naast praktische onvoorspelbaarheid is er soms ook sprake van principiële onvoorspelbaarheid in de natuur, betoogde hij, zoals bij radioactief verval of de spontane emissie van fotonen door de elektronenmantel van een atoom. Het klassieke determinisme was onhoudbaar gebleken en Groen verwierp de gedachte ‘dat er nog gedetermineerde processen achter de statistisch bepaalde quantumprocessen verscholen liggen’. Groen wist zich bij zijn beschouwingen geïnspireerd door de wijsbegeerte der wetsidee, zoals blijkt uit de zinsnede ‘Uiteindelijk berust deze onmogelijkheid [van volledige voorspelbaarheid] op de onmogelijkheid het natuurkundig aspect der wereld op het meetkundig aspect te herleiden.’93 Het determinisme mocht dan wel onttroond zijn, stelde Groen ergens anders, maar wat betekent dat voor de Christennatuuronderzoeker, ‘behoeft hij zich dan nu geen zorgen meer te maken? Dat zij verre! Ten eerste: het determinisme is de wereld nog niet uit. En ten tweede: het materialisme is het nog veel minder.’ Daartegenover moest volgens Groen ‘eigen natuurwetenschappelijk en na-

161

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen