'Hier leert de natuur ons zelf den weg' - pagina 122

‘causaliteit en waarschijnlijkheid in de nieuwere physica’

lijk is een experiment te verzinnen waarbij beginvoorwaarden worden gedefinieerd met grotere nauwkeurigheid dan kan worden beschreven met golffuncties, ofwel nauwkeuriger dan Heisenbergs principes voorschrijven.66 Op basis hiervan had de geldigheid van het traditionele causaliteitsprincipe voor de fysica afgedaan, wat toentertijd door velen als schokkend werd ervaren en leidde tot allerhande speculaties. Sizoo tekende hier wel het volgende bij aan: verwerping van de deterministische natuurbeschouwing betekende niet dat de natuur nu werd prijsgegeven aan ‘blinde willekeur’, want de Schrödinger-vergelijking was wel degelijk een fundamentele natuurwet. Deze bepaalde weliswaar niet de afloop van het verschijnsel, maar het verloop van de golffunctie was wel wetmatig. Sizoo sprak in dit verband wel van ‘statistische causaliteit’, die wel algemene regels geeft, maar ook ruimte laat voor het individuele element. Sizoo was het dus niet eens met hen die uit de quantummechanica concludeerden dat nu dus het toeval de wortel was van alles en daaraan atheïstische en fatalistische consequenties verbonden.67 Tegen de probabilistische interpretatie van de quantummechanica kon nog worden aangevoerd dat een diepere wetmatigheid wel causale relaties zou blootleggen die nog niet door de quantummechanica werden beschreven.68 Deze opvatting van verborgen variabelen werd bijvoorbeeld verdedigd door Einstein in een beroemd geworden discussie met Bohr (tussen 1927 en 1930). De beantwoording van de vraag naar de gedetermineerdheid van de natuur oversteeg volgens Sizoo echter de natuurkunde en hij vroeg zich af waarom velen toch zo gehecht waren aan deze deterministische causaliteit. In een discussie suggereerde hij als antwoord ‘dat de mensch een zekerheid zoekt in zichzelf of in deze wereld, omdat hij zijn volkomen afhankelijkheid van den Schepper niet erkennen wil’.69 Het causaliteitsprincipe vormde voor Sizoo niet de onmisbare basis van het natuuronderzoek, maar als uitgangspunt zag hij veeleer het geloof dat ‘dezelfde God die de natuur in het aanzijn riep, den mensch in die natuur plaatste en dat die God Zelf den mensch de taak oplegde Gods wondere werken in de natuur te onderzoeken’.70 In het verleden was het causaliteitspostulaat wel gebruikt voor aanvallen op de waarheid van de christelijke wereldbeschouwing. Hoewel Sizoo deze opvatting soms bestreed door te stellen dat hier sprake was van een ongeoorloofde grensoverschrijding,71 zag hij op andere mo-

121

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen