"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 12

biographie 36), n allegoriseering van abstracte begrippen: dat is al. De meer dichterlijke, oude Katholieke, Danteske allegorie, die ieder ding als symbool beschouwt van het rijk des geestes, was hun te papistisch en — te mystiek. W a n t mystiek is hun zaak ook niet. Vandaar dat hun lyriek zoo weinig beteekent. Duizend variaties op één gebedsthema; en verder: de strijd van vleesch en geest. Tegen „absolute poëzie" verzet zich reeds de tendens: tot eere Gods. Maar bovendien willen zij niet de tooverkracht van het woord. Zij zijn te abstract en te dogmatisch, zelfs voor een mooie predikatie. Ook maken al hun vast- en zekerheden, en het bedwang van den hartstocht, hen artistiek onvruchtbaar. M l L T O N en BUNYAN braken door al die staketsels heen uit kracht van hun dichterschap. MlLTON, die eens zeide, dat hij met hartstocht de idee der schoonheid z o c h t . . . hield zelfs van muziek! Dat vindt SCHIRMER „unendlich bezeichnend". Overigens was ook zijn Paradijs Verloren eigenlijk een bijbelparaphrase! Z o o staat niets de conclusie in den weg: een innerlijk verband van puritanisme en literatuur heeft nooit bestaan. e

Dat ook SCHIRMER niet veel van de gereformeerden en hun levens­ beschouwing i — want ook naar zijn voorstelling lag daar de kern en de kracht van het puritanisme — gevat heeft, is duidelijk. Ofschoon niet zoo bedoeld, zoowel hij als SCHöFFLER schreven „legenden", „mythen". Behalve hun modern aestheticisme zat hun ook nog in den weg het vóóroordeel, dat het Lutheranisme geschikter voedingsbodem moest zijn voor litteraire kunst 37). Z o o iets is er ook bij LlLJEGREN. Maar namen dan de nieuwe Duitsche, Deensche, Zweedsche literaturen in de 17de eeuw zooveel hoogeren rang in dan de Engelsch-puriteinsche? Volstrekt niet. Zij alle begonnen zich toen pas te ontwikkelen; en dat onder invloed van de bloeiende dichtkunst van een ander calvinistisch volk: de Nederlandsche; en daarbij nog bijzonder van den puriteinen-vriend en puritein: JACOB C A T S 38).

III. Deze Duitsche literatoren, die — evenals G O E T H E — tot het tweede wereldbeschouwingstype van D l L T H E Y behooren, hadden misschien het onderricht van dien meester nog iets meer ter harte kunnen nemen. Die typen staan, leert hij, geheel naast elkaar; men komt van het eene niet tot het andere. Het had hen kunnen waarschuwen, dat het, zelfs voor een geleerde, niet gemakkelijk zal zijn, vanuit de modern-aesthetische gedachtesfeer door te dringen tot de kern der christelijk-zedelijke, die, n a a r zij gelooven, ligt op de lijn Paulus-Augustinus-Calvijn. Indien zij er al iets van hebben aangevoeld, ingeleefd hebben zij die gedachte- en gevoelswereld zeker niet. De „nieuwe wegen", die zij vinden, hebben wel eens wat van de doodloopende paden in een doolhof vol spiegels: verre doorzichten, waarin men tegen zichzelven oploopt. Toch zouden zij waarschijnlijk, met minder misslagen, verder zijn gekomen, indien zij meer aandacht hadden geschonken aan Nederland. Wanneer zij althans de Nederlandsche literatuur zelve hadden willen raadplegen, en niet alleen op de beschrijvingen daarvan afgaan; want deze lijden zoo goed als alle, schoon in zeer verschillenden graad, aan dezelfde calvino- en puritano-phobie. D a t zij het niet hebben gedaan, maakt echter de over-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen