1913-1914 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 12

4

genomen. Vóór alles veronderstellen wij, dat met een zekere noodzakelijkheid het eene het andere veroorzaakt en er dus een logische betrekking tusschen oorzaak en gevolg aanwezig moet zijn. Ook neemt men aan (en wel ook evenzoo a priori) dat de werking quantitatief in de oorzaak moet vervat geweest zijn, en eindelijk dient dit nog te worden aangevuld met de gedachte „dass das Tun eines Dinges (der Ursache) in das andere Ding (das Objekt des Wirkens) übergreife und eine Veranderung desselben, die es von selbst nicht erfahren hatte, hervorbringe". (Sigwart '). Wat nu het motief betreft, dat de mensch er toe Motief voor brengt in bepaalde gevallen te veronderstellen, dat .begrip. . ' er een veroorzaken van het een door hel ander heeft plaats gevonden, zoo wordt dit in verschillende richting gezocht. HUME meende, dat het waarnemen van regelmatig samengaan het motief is om van de inwerking van het eene op het andere te spreken. Anderen meenden, dat onze willekeurige bewegingen aanleiding waren, weer anderen zochten het motief in de behoefte een algemeenen grond aan te nemen voor de waargenomen samenhang van veranderingen (SIGWART ~). Het is SCHOPENHAUER geweest, die opmerkte, dat alleen elke waargenomen verandering naar een oorzaak doet vragen. Dit is ook de grondslag voor het HAMILTON'S principe, dat zegt, dat wanneer we gewaar worden, dat iets begint te bestaan, wij genoodzaakt zijn daarvoor een oorzaak te denken en dat „all that now is seen to arise under a new appearance had previously an existense under a prior form" . . . of zooals HEYMANS het uitdrukt (p. 303 Caus.): „Het verstand weigert genoegen te nemen met de onderstelling, dat eenig verschijnsel zonder oorzaak zou zijn ingetreden." Zoowel de verschillende waardeeringen van de Beteekenis van het , , , , i j . i u i ^Causaliteitsbegrip. 1-i -i u • bgenoemde fpunten van het causaliteitsbegmsel, b > als ook het toegekende belang aan een bepaald motief geeft aan de uiteenloopende natuurbeschouwingen hun eigenaardig karakter. Zoo heeft vooral het „alles heeft een oorzaak, dus (!) alles is gedetermineerd" zijn boeiende bekoorlijk. 1) 2)

SIGWART LOGIK II. S SIGWART LOGIK II. S

137. 137.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen