1925 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 102

102 verwijderd, wat men zou kunnen noemen de poëzie of de romantiek der wetenschappen". En inderdaad, hierin heeft hij gelijk. Maar in onze eerste tegenstelling wordt ook niet bedoeld een oppervlakkige doelmatigheid, want dan moet ieder toegeven, dat er in de natuur veel ondoelmatigs is; dat wij, alleen steunend op ons verstand, de menschelijke rede als souverein beschouwend, in ons oeconomisch denken heel wat dingen in de natuur anders zouden hebben gemaakt. Maar de teleologie zoekt niet een practisch inzicht, wil geen anthropocentrische beschouwing, doch vraagt, wat het is, dat zich in de levensverschijnselen aan ons openbaart. Tegenover het causaal verklaren vraagt ze naar den zin van de phaenomenen en zo%kt die in de levensverschijnselen te verstaan, door den levensgrond te kennen en de verwezenlijking van het levensdoel. En in zooverre kunnen we dus spreken van doelmatigheid, dat wil zeggen een medewerken, een mede tot openbaring brengen van wat in het geheel der levensverschijnselen door ons wordt verstaan en geschouwd. Maar die doelmatigheid zal dikwijls heel a n d e r s zijn, dan wij het hadden g e d a c h t en meermalen zal zich daarbij een overvloed openbaren, die wij in ons oeconomisch denken verkwistend zouden noemen, In het causalisme daarentegen is de enkelvoudigheid, heerscht de ééne wet van de causaliteit: causa aequat effectum — gelijke oorzaken hebben gelijke gevolgen. Beide zoowel causalisme als teleologie trachten onze kennis omtrent de kosmos te vermeerderen, beide doelen op een ordening van de chaos, een overzichtelijk saamvoegen. En daarom ontstaat er zoo licht verwarring, is er niet altijd een open oog voor de dooreenmenging van deze tweeërlei kenvorm. En toch is er zoon diepgaand.verschil. In het causalisme heerscht de wet, in de teleologie openbaart zich de zin. De wet, dat is een regel, een gebod dat heerscht, een logisch abstractum, dat buiten het individu, waarover het heerscht, geen wezenlijk bestaan heeft: de wet behoort niet tot het wezen van het individu. De zin echter is géén regel, maar dat, wat in het individu verwezenlijkt wordt; ze is innig met de individueele totaliteit verbonden; het individu onderwerpt zich niet aan de zin, maar tendeert in de zin; de zin is de eigenlijke concrete kern van de totalitiet: vat ik de zin dan eerst heb ik het geheel begrepen. Zooals we zagen kunnen we b.v. het verband tusschen koorts en pneumonie verstaan, kunnen althans iets begrijpen van de beteekenis van de temperatuursverhooging voor het zieke individu, maar waarom een voorwerp naar de aarde valt begrijpen we eigenlijk niet, We kunnen nu een zwaartekracht of iets dergelijks postuleeren, maar dit maakt alleen een causaal verklaren mogelijk en we hebben daarmee nog niets begrepen, nog niets verstaan van die beweging zelf,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen