1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 22

16 stoute vlucht zich aan de bron van alles willen plaatsen en zich meester willen maken van de eerste beginselen door eenige klare, fundamenteele ideeën, om dan slechts te behoeven af te dalen tot de natuurverschijnselen als tot noodzakelijke gevolgen daarvan. De ander, bedeesder of bescheidener, is begonnen met zich op de feiten te steunen om tot de beginselen op te klimmen, vastbesloten ze te aanvaarden zooals de aaneenschakeling der gevolgen ze zou kunnen opleveren. De een gaat uit van hetgeen hij duidelijk begrijpt, om de oorzaak te vinden van wat hij ziet. De ander gaat uit van wat hij ziet om er de oorzaak van te vinden". Hiermede heeft Fontenelle het wezenlijke verschil tusschen Newton en Descartes aangegeven. Beiden streven naar een mathematische natuurwetenschap, maar Descartes' natuurwetenschap is mathematisch in dien zin, dat haar wezen zelf wiskundig is, Newton's natuurwetenschap is mathematisch doordat ze in wiskundige taal de langs empirisch-inductieven weg verkregen kennis beschrijft. Descartes' algemeene beginselen zijn niet aan voorafgaande zintuigelijke waarneming, maar uitsluitend aan het aangeboren licht der Rede ontleend. Newton stelt ook algemeene regels op, maar zij geven slechts den weg aan, dien de inductie moet volgen. Alles wordt dank zij Newton omgekeerd : het feit is nu het primitieve, het principe het afgeleide ! De denkbeelden van Newton werden vooral door Hollandsche natuurvorschers tot een logica der ervaringswetenschap uitgewerkt. Boerhaave (1668—1738), s' Gravesande (1688—1742) en Musschenbroek (1692—^1761) waren de mannen door wier bemiddeling de „Newtonsche philosophie" tenslotte ook in Frankrijk vasten voet kreeg 54)_ Hollandsche natuurvorschers en wiskundigen waren de eersten geweest, die het cartesianisme aanvaardden, Hollanders waren het ook, die op het vasteland de eerste plaats innamen onder de aanhangers van Newton. Op 8 Februari 1715 hield Herman Boerhaave ter gelegenheid van de rectoraatsoverdracht te Leiden een redevoering over „het verkrijgen van zekerheid op het gebied der natuurkunde" ^^), een rede, die zeer grooten invloed zou uitoefenen. Hij wijst er op, dat de mensch te zeer geneigd is op zijn eigen vernuft ^*) Brunei, Les physiciens etc. Paris 1926. 55) H, Boerhaave, Sermo academicus de comparando certo in phys^cis. Lugd. Batav. 1715.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen