LITERATUUR EN KUNST

Onze psalmwijzen van straatliederen?

In „de Reformatie" van 17 November maakt de heer Huizenga enkele goede opmerkingen over „het orgelspel in den huwelijksdienst". Hij verzwakt zijn betoog echter door de volgende onjuiste gedachtengang: „Nu wil men mij misschien er aan herinneren, dat dit uidragen van de wereldlijke muziek in den Eeredienst ook vroeger is geschied. Wat is er gebeurd met onze psalmwijzen ?

Neem onze psalmmelodieën. Het waren volkswijzen^ maar wijzen in hun soort, in hun rhythmiek zeker schoon. En door de toevoeging van het berijmde Godswoord — ik zou willen zeggen gekuischt, vervolmaakt, verduurzaamd, ja geheiligd. Zóó behielden ze in de Kerk hun waarde, bleven ze werkelijk BEwaard. Terwijl ze in het PUBLIEKE LEVEN, in het leven van de straat, verloren gingen, vergeten werden, waardeloos gemaakt werden. Zooals ook nu nog elk volksliedje, elke straatdeun gedoemd is tot spoedig vergaan, om verdrongen te worden door een ander, dat even snel verdwijnt".

Hier wordt de suggestie gewekt, dat wij per onze psalmmelodieën de wereld in de kerk hebben, maar dank zij , , de toevoeging van het berijmde Godswoord", ontstond een proces van heiliging, zuivering. Dit nu is, in historisch licht niet wel vol te houden. Wij hebben geen volksliedjes in de kerk. Wij zingen geen straatdeunen. Het was juist Calvijn die zich daar krachtig tegen heeft verzet en met hem zijn directe en indirecte volgelingen.

? Daartoe had de hervormer een te sterk besef van het apostolisch vermaan uit 1 Cor. 14 : 15 en Colossenzen 3 : 16; Ik zal zingen met den geest, ik zal ook met het verstand zingen. Leert en vermaant elkander met lofzangen, psalmen en geestelijke liederen, zingende den Heere met aangenaamheid 'in uw hart.

In de Institutie schrijft Calvijn: „ongetwijfeld, wanneer het gezang gematigd is en zich aanpast aan die verhevenheid welke past voor het aanschijn Gods en der engelen, dan schenkt het aan de heilige handelingen waardigheid en aangenaamheid en draagt het zeer veel toe bij om de harten op te wekken tot den waren ijver en vurigheid om te bidden....",

Het einde van zijn verhandeling is leerzaam: , , gelijk aan den anderen kant de zangen, die slechts op lieflijkheid en streeling der ooren zijn ingericht, niet passen bij de majesteit der kerk, en Gode wel ten zeerste mishagen moeten".

De majesteit der kerk, daarvoor was Calvijn met ontzag vervuld. Dank zij zijn klaar begrip van hetgeen geschiedde in de saamkomst der geloovigen was hij een wachter op Sion's muren om straatdeunen uit den Eeredienst te weren.

Het liturgisch geschrift der Fransche kerken „La manyere de faire prieres aux églises enz." bevat op blz. 3 Calvijn's voorwoord, dat een drietal jaren later, in 1545 het psalmboek . te Straatsburg verschenen, siert. Daar schrijft hij: „opdat gij zoudt hebben passende zangen U onderwijzend de liefde en vreeze Gods, in plaats van zulke die men gewoonlijk zingt, die slechts ontuchtig (paillardise) en heel gemeen (vilennie) zijn".

Afdoend voor de meening dat onze psalmen gedragen worden door straatmelodieën is het volgende uit zijn brief aan den lezer, van 10 Juni 1543: „doch moet daar naarstig toegezien worden, dat de wijs of het geluid der gezangen niet wild noch lichtvaardig zij (leger et volage): Maar dat het een zekere gestadigheid en zedigheid hebbe (poids et maiesté), zoo de heilige Augustinus spreekt. En dat er alzoo een groot onderscheid zij tusschen de muziek die men over de tafel en in de huizen gebruikt om de menschen te vermaken, en tusschen de psalmen, die in de kerk in de tegenwoordigheid Gods en zijner engelen gezongen worden".

Geneve's reformator bleef dit program trouw. Gods eer zag hij in ieder deel van ons lichaam schitteren. Zoo ook Ae tong van zijn broeders en zusters in Christus: , , zoowel door zingen als door spreken in het bijzonder geschapen .... om Gods lof te verhalen en te verkondigen". De reformatie was juist een protest tegen straatdeunen in de kerk. Wie dat niet ziet, verzwakt zijn beloogen tegen vreemde import in 's Heeren huis.

S. ZWART Jz.

NASCHRIFT. Erkentelijk voor de mij door de Redactie geboden gelegenheid, dit artikel van den Heer Zwart van een naschrift te voorzien, wil ik constateeren, dat wij, minder dan de Heer Z. het wil doen voorkomen, vrijwel of geheel niet van meening verschillen. M.i. heeft de Heer Z. niet voldoende aandacht geschonken aan het „ZOO­ ALS", waarmede de „gewraakte" zin: „Zooals ook nu nog elk volksliedje...." etc. begint, waaruit blijkt, dat hier een vergelijking wordt gemaakt. Het karakter van den straatdeun bezitten onze psalmwijzen niet. Wel zullen we het eens zijn over het feit, dat verschillende psalmwijzen verwantschap vertoonen met destijds onder het volk levende melodieën; dat ten tijde van de Reformatie menige volkswijs herschapen is tot een kerk-lied, tot een psalmwljs.

Aan den anderen kant ontveins ik mij niet het verschil in opvatting tusschen den Heer Z. en anderen (waaronder ook ik behoor) over wat beteekenen moet het door Calvijn genoemde zingen met , , poids et majesté", doch dit te behandelen in enkele volzinnen in een naschrift gaat buiten dit bestek; en dat zal trouwens wel weer opnieuw aan de orde komen in publicaties van de „Stichting tot verbetering van het Psalmgezang", die, naar ik weet, haar werkzaamheden- weer met kracht zal voortzetteii.

R. HUIZENGA.

[Verdere discussie schijnt ons, gezien het standpunt

van beide auteurs, niet noodig.

Redactie].

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen