GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

Zielkunde.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Zielkunde.

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

Amsterdam, 3 Dec. 1897.

De hoogleeraar Bavmck heeft, wat we zeer op prijs stellen, tijd kunnen vinden, om nu reeds een eerste proeve in het licht te zenden van wat bij voortgezette studie zal kunnen leiden tot een Gereformeerde Psychologie.

De titel van dit in klein octavo-formaat verschenen boekske is : Beginselen der Psychologie. Het zag het Ucht bij J. H. Bos te Kampen. De lage prijs brengt het onder ieders bereik, en van harte hopen we dan ook, dat het algemeen én door de Dienaren des Woords én door de Onderwijzers aan de scholen met den Bijbel als vaste legger zal gekocht worden.

Er begon toch gaandeweg op het gebied der zielkunde onder ons een Babylonische spraakverwarring te heerschen, waarover ook de Heraut herhaaldelijk klachten uitte, en die van veel bedenkelijker natuur was, dan de meesten inzagen of toegaven.

Met name onze Onderwijzers liepen gevaar op dat terrein te struikelen. Zij kwamen door hun cxamenstudie vanzelf met de Psychiologie in aanraking. Paedagogiek is zonder zielkundigen grondslag ondenkbaar. Ook later bij het onderwijs, en bij het opstellen van literatuur voor het onderwijs, zagen ze zich gedurig gedrongen, om in allerlei zielkundige quaestiën voor zichzelven een keuze te doen. En dit nu had ten gevolge, dat ze bij ontstentenis van een degelijk werk over deze stofïe onzerzijds, zich óf met werken uit vroeger eeuw behielpen, en daardoor de aansluiting aan het bewustzijn van onze eeuw misten, óf wel, meer dan oirbaar was, ingang bij hun onderwijs en bij hun studiën schonken aan zielkundige beschouwingen, die buiten den Gereformeerden kring, hetzij op wijsgeerig terrein, hetzij in de school der Vermittelungstheologie gangbaar waren.

Geloofsinstinct heeft de besten hunner daarbij meest in het goede spoor gehouden, maar toch de kenner zag het gevaar; en vandaar dat er reeds zoo herhaaldelijk van allerlei zijden op een psychologische studie van onzen kant is aangedrongen.

In plaats van zijn Dogmatiek, waar ze aan den mensch was toegekomen, met een eenigszins uitgewerkte psychologie te belasten, heeft Prof. Bavinck nu den gelukkigen inval gehad, zijn desbetreffende beschouwingen afzonderlijk uit te geven, en te hullen in een vorm, die zijn studie onder het bereik van velen bracht. En al gaf hij nu nog slechts beginselen, en al trok hij meer lijnen, dan dat hij elk punt uitwerkte, en er het bewijs voor leverde, toch zal ons Gereformeerd publiek hem ook voor deze voorloopige uitgave reeds hartelijk dankbaar ­zijn.

Kort en bondig zijn de voornaamste problemen, die hier in aanmerking komen, in dit boekske op heldere wijze uiteengezet, en al zijn er hier en daar stippels gezet, over wier nadere richting allicht nader beleid niet overtollig zou wezen, in hoofdzaak mag toch gezegd, dat deze gids ons veilig leidt, en bijna op alle hoofdpunten het juiste spoor hield.

En dit laatste is hoofdzaak.

Of, om een enkel voorbeeld te noemen, het psychische leven naar de zijde van het dierlijk leven scherp genoeg begrensd, en of het houdbaar is, de plastieke drijf-of vormkracht van de graankorrel onder het zieleleven op te nemen, is een vraag waarachter we een vraagteeken plaatsen. Maar hoe goed het ook kan zijn, dit nader en i dieper in te denken, het is van geen invloed op de voorstelling die Prof. Bavinck van de menschelijke ziel geeft, en het is toch die menschelijke ziel, die hij bij zijn uiteenzetting op het oog heeft; en te haren opzichte zijn zijn conclusiën in overeenstemming met de beginselen onzer beUjdenis, scherp gehandhaafd tegenover de dolingen onzer eeuw, en bijna op elk punt met ons meer ontwikkeld bewustzijn in zulk een rapport gebracht, dat ongedwongen, principieele eenstemmigheid over deze problemen geconstateerd mag worden.

Dit mag met name ook gezegd van het geweten, want wel heeft het een oogenblik den schijn, alsof het geweten toch weer het zedelijk sensorium zou worden, maar voor zoover dit het geval is, ligt het verschil alleen in het engere of breedere begrip, dat het woord geweten kan uitdrukken; en ten slotte komt toch ook Prof. Bavinck tot de conclusie, dat de daad, de actus conscientiae, pas uitkomt bij breuke in het zedelijk zelf­ e­ bewustzijn, d. i. bij zonde.

De uitdrukking »zedelijk leven", die nog hier en daar voorkomt, beduidt blijkbaar naar de bedoeling van den schrijver, dat ons menschelijk zieleleven, onder meer, óók reageert onder de tegenstelling van goeden kwaad, en om dit te kunnen doen, daarvoor ethische gevoeligheid moet hebben. En zoo opgevat is deze stelling alleszins onbetwistbaar.

Zoo nu komt er meer in dit boekske voor, dat allicht nog eenige wijziging in vorm van uitdrukking of in toegewogen proportie zal kunnen ondergaan. Doch juist dit hangt saam met het karakter van dit geschrift Het geeft de grondlijnen, en nog niet de uitwerking. Beginselen, nog niet de toelichtende uiteenzetting.

En daarom is het ons oorzaak van innigen dank, dat ook op dit gebied, zoo vol voetangels en klemmen, de hoogleeraar Bavinck tot een voorstelling en tot conclusiën gekomen is, die ons zoo alleszins toespreken, en tot eenparige ontwikkeling in de toekomst leiden kunnen.

Prof. Bavinck stuit door dit geschrift de heerschappij van allerlei valsche begrippen en voorstellingen, die onder ons aan het binnendringen waren. Hij sluit met deze studie weer aan aan de studie onzer vaderen. En hij trekt tevens de lijnen dier studie door tot in ons modern bewustzijn.

Vooral op het stuk van de leer der vermogens is dit goud waard. Hij handhaaft niet alleen die vermogens, maar ook haar tweeheid, en daargelaten nu'of het geraden is, den naam wilsvermogen met dien van begeervermogen te verwisselen, ligt in deze beslissing de vastheid zijner psychologie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zondag 5 december 1897

De Heraut | 4 Pagina's

Zielkunde.

Bekijk de hele uitgave van zondag 5 december 1897

De Heraut | 4 Pagina's