Uit de Pers

Lezenswaard is wat Ds. Gispen zegt over den spot waarmee in de Domineesiypen de leerstellige predikant wordt afgemaakt.

Ziehier het type:

Van dit type wordt in het bedoelde boek iemand beschreven, die den naam draagt van: Thomas Knox, een Schot, wiens vader naar Amerika was gekomen. Die vader was een streng, ouderwetsch man, die niets moest h, ebben van de nieuwe dingen, geen gezangen zong en het orgel een fluitkast noemde.

De zoon, Ds. Knox, erfde dit alles van zijn vader. ))0p den leeftijd, waarop de meeste menschen nog bezig zijn zich te vormen, was hij al kant en klaar. Geen slot op de deur van eenige geheime kamer in den tempel der kennis, dat do r hem niet met succes was opengestoken. Zijn professors waren trotsch op hem als een model-jonkman, flink en afgerond, en zij waren niet vreemd aan de verwachting, dat bij ten behoorlijken tijde bestemd was op te klimmen tot den zetel der systematische theologie, dien kerker der doode gedachte."

Hieruit ziet ge, door welk kijkgat de schrijver van dit boek, Rev. Hames Ma> tn, zijn typen begluurt. Systematische theologie is de kerker van de doode gedachte. Het is waarlijk, of gij een fatsoenlijk godsdienstig man uit ons midden aan het teekenen ziet van typen.

Toen Ds. Knox nog student was, noemden hem zijne medestudenten een denkmachine, een log'cabakker. Zijn rechtzinnigheid was, van der jeugd aan, boven verdenking, even als de deugd van Cesars huisvrouw. Hij is een moordenaar van zichzelven, van zijn beter ik. In een afgezonderden hoek van zijn ziel is een kerkhof, dat hij niet durft bezoeken, maar waarvan hij het bestaan niet geheel vergeten kan. Zijn theologie maakte hem hard en zonder medelijden. Eens toen hij eene rede hield over de_eigenschappen van God, zei een broeder in de bediening, die toevallig tegenwoordig was tot hem: «Knox, uw God is mijn dui el."

Door zijn gemeente werd hij meer gevreesd dan bemind; hij was in zijne prediking zoo duidelijk en klaar als een ijsberg en even koud. De eene ziak, die hem macht gaf over zijne volgelingen en ze aan hem verbond, was zijn onweersprekelijke oprechtheid. Hij was van de stof, waarvan martelaars gemaakt worden. In zijn kerkgenootschap werd hij aangezien als een verdediger van het geloof Wanne r hij leerstellige dwalingen bestreed, brandde een vuur in zijne beenderen, dat verschrikkelijk was.

Deze «leerstellige predikant, " zonder een greintje poëzie, zonder gevoel voor de natuur, voor vvien oen boom een boom w s, had natuurlijk een heele lieve, zachtmoedige vrouw, wat al te toegevend voor haar kinderen, zoodat er tusschen hem en zijne vrouw niet veel oyereeiistemming was. »Hij regeerde zijn huisgezin met een ijzeren roede, maar het liep niet goed af Op een Zondagmorgen sloop een van zijn jongens weg met een makker en ging visschen. Toen de jongen terugkwam greep zijn vader hem en hield zijn hoofd onder de pomp, tot dat hij bewusteloos was. Het gevolg van deze barbaarsche handelwijze was, dat de jongen wegliep van huis, en nimmer over den drempel kwam, voor dat hij als gehuwd man, op de smeekbede van een suster, een geheim bezoek bracht aanzijn stervende moeder."

Ziedaar nu het type van een «leerstellig predikant."

Niet in Nederland maar — in Amerika, waar alles, naar men zegt, in den overtreffenden trap wordt gevoöden.

Leerstellige predikanten als deze Ds Knox zal men in Nederland ook niet in grooten getale aantreffen Maar wel zal dit type er toe kunnen bijdragen om leerstellige predikanten, die aan systematische theologie nog waarde hechten, zoowel in de prediking als in het catechetisch onderwijs, meer en meer, door het fatsoenlijke Christendom onzer dagen, te doen mijden en vlieden.

Merkwaardig is dit type van een leerstellig predikant ook om het einde van zijn openbaar leven. Vele slagen had hij te verduren in zijn huiselijk leven. Maar de grootste slag was de dood van zijn zachte, geduldige vrouw. Zij verkwijnde voor zijn oogen maar hij zag het niet, en toen de slag viel, was hij ontroostbaar. Hij dacht, dat God hem verlaten had. Toen kwam de crisis. Zijn oogen werden geopend om te zien, hoe weinig kinderlijk zijne gedachten over God waren geweest. Er kwam een nieuwe atmosfeer in huis. Het jongste kind, een meisje van zes jaar, vroeg op zekeren dag: «is God niet beter dan Hij vroeger was? " En het antwoord luidde: «neen mijn kind, maar wij kennen Hem beter." Een benoeming tot professor in de systematische theologie werd afgeslagen, ofschoon zulk een zetel altijd het doel van zijn eerzucht was geweest. «Hij deelde openlijk aan de autoriteiten van het Seminarie mede, dat zijn theologische inzichten een verandering hadden ondergaan. Gods souvereiniteit was het middelpunt geweest van den gedachtengang in zijn godsdienstig stelsel; nu was hij begonnen zijn theologie te herzien en opnieuw samen te stellen met het nieuwe middelpunt van het Vaderschap Gods. De leer der eeuwige straffen, zooals die gewoonlijk wordt aangenomen, was in den smeltkroes, en hoeveel er van overblijven zou, wanneer het zuiverings-proces was afgeloopen, was nog een open vraag."

Zoo werd Ds. Knox dan van een leerstellig een onleerstellig predikant, die verklaarde : «Het is verwonderlijk, welk een groote hoeveelheid onwetendheid een mensch kan verzamelen in 60 jaar."

Daarin nu zegt Ds. Gispen zoo naar waarheid:

Dit type nu van onleerstellige predikanten, bij wien alle leerstukken der Christelijke religie in den smeltkroes zijn, schijnt ook in Amerika bij het fatsoenlijke Christendom zeer gezocht te wezen. Dat Christendom zoekt zijn afkeer van de systematische theologie te rechtvaardigen, met een be roep op de gebreken en de eenzijdigheid van som mige harer verdedigers, hun karakter-gebreken en humeur-zonden, alsof die het onvermijdelijk gevolg waren van het handhaven der systematische theo logie.

Hoe weinig begrip men echter van de systematische theologie heeft, blijkt o. a. ook hieruit, dat de schrijver dezer dominees-typen Gods sou vereiniteit het middelpunt dezer theologie noemt, dat Ds. Knox later verwisselde voor het nieuwe middelpunt: het Vaderschap Gods !

Het is dan ook te hopen, dat de lezingen, die Dr. Kuyper in Amerika hield, orer het Calvinisme, velen tot betere inzichten mogen brengen, en de overtuiging wekken, dat zij veroordeelen hetgeen zij niet kennen.

Want verwaarloozing der systematische theologie is een hoofdoorzaak van al de gruwelen, die door de machthebbers onder de gedoopte volken thans schaamteloos bedreven worden.

Verwerping van de souvereiniteit Gods over al zijne schepselen woelt ook de grondslagen van het recht los en stelt de macht er voor in de plaats. De mensch komt dan in de plaats van God, en alles wat hij kan doen, heet hij dan goed. Zoo wordt dan «de afval algemeen, " om een Meerdere dan David «zijn kroon te ontrukken."

Dit komt mij voor de grootste zonde van onzen tijd te zijn, bron van alle andere zonden. De fon damenten van het gebouw zijn en worden onder mijnd, en nu wankelt heel het huis der Christe lijke staten en van de Christelijke samenleving.

Ik ken in Nederland heel fatsoenlijke Christe nen, die voor zichzelven nog wel gelooven aan de bovennatuurlijke openbaring Gods, aan de reali teit der in den Bijbel genoemde wonderen, de twee naturen in Christus, de verzoening in zijn bloed, de eeuwigheid der straf enz., ma.r toch op zeer goeden voel leven met on leerstellge predikanten, die zulk een teeder wetenschappelijk geweten heb ben, dat zij geheel de Schrift en alle feiten, v/aarop het geloof der Christenen in alle eeuwen steunde, los-en wegredeneeren; zoo ernstig, zoo vroom zijn, zoo lief, zoo frisch, zoo boeiend; zulke mannen des vredes, die de kerk zoo liefhebben en den rustenden vrede; zoo beminnelijk, zoo vol van liefde tot den Heer, zoo uitgaande van het Vader schap Gods.

Zoodoende struikelt nu de waarheid op de stra ten, en wat recht is, kan er niet door.

Want wel is er een algemeen geroep en een algemeene verontwaardiging over den oorlog dien Engeland in Zuid Afrika deed ontstaan; een beurs oorlog, dojr de mannen der beurs, die de staats lieden en meer dan staatslieden in hun macht hebben, gelijk woekeraars een armen jonker, die diep in schulden steekt, in het aanzijn geroepen ; maar voor het onrecht dat de eene Christen den anderen in eigen land en omgeving aandoet, is men doof en blind en ongevoelig.

Er is, onder de gedoopte volken in onzen tijd, gemis aan stelligheid, en daardoor verzwakking van het recht. Aan God den Heere wordt de sou vereiniteit betwist. En door dezen twist tegen den Almachtige worden volken en personen beroofd van de rechte kennisse Gods en huns zelfs.

En deze berooving maakt de wereld rijp voor het naderend oordeel.

Zij is er reeds het begin van.

Dit is niets te scherp gezegd.

De Ethischen weten niet, wat ze verderven.

En juist de overtuiging dat ze het niet weten, maakt ons oordeel over hen zoo zacht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen