Van de breking des Broods.

In ons voorgaand artikel zagen we, hoe de Roomsche Kerk de ceremonie van de breking des broods rechtstreeks in verband brengt met de onbloedige herhaling van Christus' offer, die volgens haar in de Mis plaats vindt; daarom laat de Roomsche Kerk deze ceremonieele handeling plaats vinden na de consecratie, waardoor volgens haar het brood in Christus lichaam veranderd wordt. Het spreekt wel vanzelf, dat de Reformatoren van zulk een beteekenis van de breking des broods niets wilden weten. Hoe verschillend zij over de beteekenis van het Avondmaal hebben gedacht, en hoezeer dit verschil zelfs de oorzaak is geworden, dat de Protestantsche Kerken uiteen zijn gegaan, toch waren ze geheel eenstemmig in hun besliste verwerping van dit Misoffer, aarin zij een verloochening zagen van de enige offerande van Christus. Zelfs is het uist deze afkeer van het Misoffer, die uther er toe gebracht heeft, gelijk we traks zullen zien, om deze ceremonie geheel bij het Avondmaal af te schaffen. Toch was dit dogmatische bezwaar niet et eenige, dat men tegen de breking des roods bij de Roomsche Kerk inbracht; iet minder ernstig was de tweede grief, at de Roomsche Kerk zich bij deze breking es broods niet hield »aan de oorspronelijke inzetting van Christus*. Wat men iermede bedoelde was dit. In de oude hristelijke Kerk was het de vaste gewoonte, at de Dienaar bij het Avondmaal een geeel brood gebruikte en daarvan voor alle eloovigen een stuk afbrak, gelijk Christus elf dit bij de inzetting van het Avondmaal ad gedaan. De symboliek in de woorden an Paulus: het brood, dat wij breken, is e gemeenschap des lichaams van Christus; én brood is het, zoo zijn wij velen één ichaam, dewijl wij allen ééns broods deelchtig zijn, zou anders onverstaanbaar ijn geweest. Ook de oude afbeeldingen an het Avondmaal in de Catacomben tellen het buiten twijfel, dat één brood geomen, gebroken en uitgedeeld werd. Zelfs leef dit gebruik nog zeer lang in de Kerk ehandhaafd, en het concilie van Toledo in 92 schreef nog uitdrukkelijk voor, dat bij et Avondmaal een geheel brood moest ebroken jyordgn op het altaar. Eerst in e 11e eeuw is hierin verandering gekomen, n wel in verband met het opkomen van de zoogenaamde »privaat-missen*, - waaraan niet langer het volk, maar aUeen de priester deelnam. Het was de offeridee, die de idee van de communie verdrong. Alleen bij enkele plechtige gelegenheden nam het volk nog aan het Avondmaal deel. Nu sprak het wel vanzelf, dat de priester hief g alleen een geheel brood breken en'opeten kon; vandaar dat het brood toen vervangen werd door den kleineren ouwel. Namen toch meerdere geloovigen aan het Avondmaal deel, dan reikte deze kleine ouwel niet toe en de priester consacreerde dan meerdere ouwels tegelijk, die onder het volk werden uitgedeeld. Alleen de ouwel, dien de priester zelf gebruikte, werd echter bij het Misoffer gebroken; de ouwels, waarmede het volk communiceerde, niet. Van de «breking des broods* om het uit te deelen aan de geloovigen, was in de Roomsche Kerk dus geen sprake meer. De breking was alleen een sacrificieele acte geworden.

Het is op dien grond, dat Luther toen hij in 1521 schreef De abróganda missa privata, d. w. z. van het afschaffen der privaatmissen, tegen dit misbruik protes teerde. Om de tegenstelling tusschen die privaatmissen en het Avondmaal des Heeren te scherper te stellen wees hij er op, hoe Christus bij de uitreiking van het Avondmaal één brood nam en hét brak om het aan allen uit te deelen, terwijl in de Roomsche Kerk de priester den ouwel alleen opeet en dien niet meedeelt aan de geloovigen. Wel, voegt hij er aan toe, is er nog een breking des broods bij de Mis, ma^r zij is een schijnvertooning; want deze breking heeft niet ten doel om 't brood uit te deelen. Wanneer Luther daarom zelfs zoo ver gaat van te zeggen: het is noodzakelijk, dat er nooit Avondmaal gehouden worde zonder dat daarbij het brood gebroken en aan allen meegedeeld wordt*, dan blijkt uit het verband, waarom hij deze breking des broods noodig keurde. Ze is volgens hem niet noodzakelijk als een symbolische handeling, om ons voor óogen te stel len, «hoe Christus lichaam aan het kruis voor ons gebroken is< , maar omdat het brood aan velen moet uitgedeeld worden en niet genoten mag worden door één alleen. Ook bij Calvijn is dit het hoofd motief, waarom hij op de breking des broods nadruk legt. In zijn Institutie IV, 18, 8, waar hij tegen de privaatmissen polemiseert, beroept hij zich evenzeer op de oorspronkelijke instelling van het Avondmaal en op I Cor. 10 : 16, 17, om er dan op te laten volgen: Is het dan niet een openlijke bespotting van God, wanneer één alleen (n.l. de priester) het brood tot zich neemt; hetgeen niet anders dan onder velen behoorde te geschieden ? Maar dewijl de woorden van Christus en van Paulus klaar zijn, zoo mag men kortaf besluiten: aar geen breking des broods is tot gemeenschap der geloovigen, dat aldaar ook geen Avond maal des Heeren is, maar een valsche en verkeerde nabootsing van het Avond maal*. Een uitspraak van Calvijn, waarop ik met nadruk wijs, niet alleen.omdat hieruit blijkt, welke beteekenis Calvijn aan de breking des broods toekende, maar ook omdat daardoor nu wel voor goed de dwaze meening weerlegd is, dat Calvijn tegen de breking des broods zou gekant wezen, of daaraan geen waarde zou hechten.

Toch heeft Luther, om tot hem terug te kceren, toen hij in 1523 tot de reformatie der Mis overging en de grondlijnen voor een betere Avondmaalsviering in zijn Fomiula Missae et communionis trok, de breking des broods niet alleen niet voorgeschreven en ingevoerd, maar haar zelfs beslist verboden. Er staat uitdrukkelijk in zijn liturgie: nee hostie frangatur, nee in calicem misceatur d.w.z. de hostie mag niet gebroken noch met den wijn vermengd worden. Consequent was dit zeker niet, waar Luther twee jaar te voren verklaard had, dat er zonder breking dés broods een Avondmaal mocht gehouden worden. Men bedenke hierbij echter, dat het uther bij zijn reformatie van de Mis vooral te doen was om "alles weg te nemen, wat aan het Misoffer in de Misliturgie herinnerde. Vandaar dat hij de breking des broods als zelfstandige handeling, die het offer voorstelde, verbood, gelijk hij om dezelfde reden ook de vermenging van het brood en den wijn verwierp. Had Luther nu bepaald, dat het brood wel gebroken moest worden op 't oogenblik van de uitdeeling aan de geloovigen, dan zou de zaak hiermede in orde zijn geweest. Dat Luther dit laatste niet bepaalde, was, omdat hij, ten inde aan de eenvoudigen geen aanstoot e geven, .den ouwel behield bij het Avondaal, gelijk ook nu nog in de Luthersche erk het Avondmaal altoos met ouwels ediend wordt. Vandaar dat yan het breken an het éene brood, opdat velen daarvan ten zouden, bij Luther niets is gekomen. et conservatisme heeft Luther ook in dit pzicht parten gespeeld. Het was hem oldoende, dat de privaatmissen werden fgeschaft en de priester voortaan niet meer lleen, maar tegelijk met het volk comuniceerde. Of dit met afzonderlijke ouwels an wel met de stokken van één brood eschiedde, was hem onverschillig. Hoofdaak was voor hem, dat de breking des roods als symbool van het Misoffer verviel.

Intusschen is dit niet de eenige reden, i ie de Luthersche Kerk bewoog de breking v es broods af te schaffen; er kwam later onge­ W wijfeld ook bij een zekere antipathie tegen m e Gereformeerde Kerk, die^ op de breking g es broods juist nadruk heeft gelegd, om-' t at in dit symbool als '^ ware de tegentelling uitkwam tusschen de Avondmaals-z z eschouwing van de Luthersche Kerk en o an de. Gereformeerde Kerk. Volgens Zwingli d och was het Avondmaal niet anders d an een zinnebeeldige voorstellïtig van o et lijden en sterven van Christus aan het w ruis, waaraan de geloovigen deelnamen, om E es Heeren dood te verkondig? p.-Lwfier d aarentegen hield staande, dat Christus bij m itt het A, VQndmaal, ons voedde en spijsde'? ^ met zijh".. verheerlijkt lichaarh, ' dat op Wonderbare wijze in en mef het brood ons geschank.en werd, - als onclérpand ; van "dè - " vergeving onzer zonden..Zpö is'het gebroken ' brood bij-: ZM^Jogli--een.' sym; bool vari-liet'-i ekruisigde lichaam van Christus, bij Luthér"> de geheele ouwel éen vehikel ya'n het verheerlijkte lichaam van Christus. Bij " Zwingli dient de breking des broods daarom ongetwijfeld in dé, eerste plaats oin-ons voor oogen te stellen, hoe Christus lichaam aan het kruis voor ons gebroken is. \Na.SLrljvithtr tegenover jdeze opvatting 'v-an Zwinglizich 'beriep op het vvodrd van Christus: Neernt, eet, .^? if. ? > mijn lichaavi, om volte' houden, dat m.et. het brood tegelijk het lichaam van Christus in werkelijken Zin ons geschonken wordt, . wees Zwingli er op; dat Christus er , aan-toegevoegd 'hatl: mijn lichaam, dat voor u gebroken wot-di, zoodat niet het verheerlijkte, ' maar \i.& tgekruisigde lichaam als voedsel voor onze 'zielen ons bij het Avondmaal wordt geschonken. Dat was de oorzaak, waarorn Luther later vari de breking van het brood bij bet Avondmaal niets meer wilde, weten en nu zelfs tot de onhoudbare exegese kwam, dat het woord gebroketi hier niet wilde zeggen: in stukken gebroken of in den dood voor u overge-geven, maar naar den aard van de Hebreeuwsche taal, die Christus bij het Avon.dmaal zou gebruikt hebben: u meegedeeld, Il geschonken. De woorden van Christus: neemt, eet, - dit is mijn lichaam, dat voor u gebroken wordt, zouden daarom niet zien pp het gekruisigde lichaam van Christus, ' maar • beteekenen : , neemt, eet, dit is mijn (verheerlijkt) lichaam, dat ik u nieedeel in het brood.

Zoo is de «breking cles broods* een kenmerkend onderscheid geworden voor de Luthersche en Gereformeerde Kerk. In het al of niet gebruiken van deze ceremonie symboliseerde zich als 't ware de dogmatische tegenstelling tusschen beide Refer-. matoren. De Gereformeerde Kerken braken 'het brood als herinnering, hoe Christus' lichaam voor ons gebroken werd aan hèt kruis; de Luthersche , Kerken brakert het' brood niet, omdat ze in hef bro'öd de ge-meenschap - zageii , - met het verheerlijkte lichaam van Christus, Het is dus niet a: lleen afkeer, van hét Rporhsche ttiisoffer (waarin deze breking des. broods evenzeer met het offer van Christus in verband werd gebracht) maar niet minder van dè Gereformeerde Avondmaalsbeschouwing, die de Luthersche Kerk bewoog de breking des broods bij het Avondmaal af te schaffen. Daaruit is het ook te verklaren, . dat toen later verschillende Kerken in Duitschland, die aanvankelijk meer Lutherschgézind waren, •' Gereformeerd vverdeni en nu de bfeking des broods bij het Aybndrriaal wlldeh invoeren, de Luthersche theologen hier-• tegen zoo heftig.hebben gépólerniseerd. • - In zooverre is het dus volkomen juist; ' dat de «breking des, .brpods* karakteristiekƒ' is voor de Gerefórrnèerdfe' Avondmaalsviering. Ze onderscheidt' ons van dé-Luthersche Kerk, waarin déze breking des • broods in het geheel niet plaats'vindtv' maar ze onderscheidt ons evenzeer - door de wijze, waarop ze plaats Vindt, Van de Rppnische, Kerk, waar dé breking-des-bi^oodsniet meer dient óm het brood • naar de ' oorspronkelijke inzetting van Christus aaft de geloovigen uit te deelen. En evenzeer-' is het juist, dat we de wederinvoeriiig van deze ceremonie in onze 'Gereformeerde Kerken in de eerste plaats aan Zwingli té danken hebben. Hoe Zwingli dit gedaan heeft en welke beteekenis hij aan - deze' ceremonie gehecht heeft, zal in een volgend artikel nog nader wjorden aangetoond.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen