'Hier leert de natuur ons zelf den weg' - pagina 123

natuurkunde en geloof in de jaren dertig

122

menten toch serieuze problemen opdoemen wanneer het determinisme geldig zou zijn voor de stoffelijke natuur: ‘Zooveel is immers toch wel zeker, dat geen enkel organisch of psychisch proces in planten- of dierenwereld verloopt en geen enkele logische, ethische of religieuse handeling door den mensch wordt verricht, zonder dat daarmede gelijktijdig een physisch verschijnsel in den drager van dit proces of deze handeling verloopt.’ En: ‘Juist omdat het physische de noodzakelijke bestaansvoorwaarde is voor alle hoogere zijnsvormen der natuur, voert het postulaat van het physisch determinisme als vanzelf tot de consequentie eener gesloten en volledige natuurcausaliteit, die zich tot de hele kosmos uitstrekt.’72 Daar lag een probleem voor de christelijke wereldbeschouwing, want ‘De Schrift leert ons, dat de mensch als vrij en verantwoordelijk wezen in de schepping is geplaatst, zij maant tot geloof en gebed, zij spreekt van zonde en berouw, van schuld en verantwoordelijkheid. Zullen wij dan een beschouwing aanvaarden, die den wezenlijken inhoud van dit alles problematisch stelt, die postuleert dat er in de gansche kosmos niets geschiedt, dan hetgeen noodwendig uit de ondoorbreekbare natuurcausaliteit voortvloeit, en dat dus in principe alle gebeuren uit de werking van physische oorzaken is te verklaren?’73 Een oplossing die hiervoor wel werd aangedragen was dat aan de verschillende ‘zijnsvormen der schepping’ eigen wetmatigheden werden onderscheiden, een concept dat (in christelijke kring) wel werd gebruikt om te ontkomen aan de gedachte van een ‘gesloten natuurcausaliteit’.74 Deze oplossing bleef voor Sizoo toch moeilijk te rijmen met een deterministische causaliteit in de fysica. Hij vond het inconsequent ‘om de idee der specifieke causaliteit voor elk scheppingsgebied te handhaven en tegelijk aan de causaliteit van het laagste gebied, dat de basis is voor alle hoogere een rigoreus deterministisch karakter toe te kennen’.75 Omdat Sizoo een dualisme, dat het fysische afschermt van de rest van de wereld, verwierp, zou een deterministische causaliteit in de fysica alle wetmatigheden in hogere gebieden immers nivelleren.76 Een statistische causaliteit daarentegen liet in Sizoo’s visie wel ruimte voor wetmatigheden op andere gebieden, zoals het organische. ‘De organische causaliteit is [dan] slechts een andere, de physische causaliteit omsluitende en tegelijk daarboven uitgaande causaliteit. Dit omsloten worden door, dit opgenomen worden in een hoogere causaliteit

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen