"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 15
Rede uitgesproken ter aanvaarding van het ambt van hoogleeraar aan de Vrije Universiteit te Amsterdam
is LUBLINK de centrale figuur. M a a r T Y D E M A N en zijn „ D u l c e s " richten o p litterair-critisch en -historisch g e b i e d zeer weinig u i t ; L E L Y V E L D en M A C Q U E T w o r d e n , goedschiks o f kwaadschiks, geleid o f rechtgezet d o o r V A N G O E N S . M A C Q U E T is een bezadigd, V A N G O E N S een vurig nieuwlichter. En LUBLINK leert NlCOLAl's Allgemeine Deutsche Bibliothek bijna uit het hoofd. Bij het w o o r d a e s t h e t i c a denken wij a a n V A N ALPHEN en P E R PONCHER, U t r e c h t e n a a r s w e e r . O o k a c h t e r hen stond V A N G O E N S , al behielden zij meer zelfstandigheid dan de Leidsche „Bijdragers". De v e r h a n d e l i n g e n v a n de M a a t s c h a p p i j der Nederlandsche Letterkunde, die hier in a a n m e r k i n g k o m e n , zijn v a n V A N E N G E L E N , V A N ALPHEN, BlLDERDIJK. D e n doopsgezinden, zeer vrijzinnigen V A N E N G E L E N ; en den j o n g e n BlLDERDIJK, die n o g met zijn tijd m e e g a a t . V A N ALPHEN alleen is wezenlijk-gereformeerd. D a t D E PERPONCHER heel a n d e r s dacht, is b e k e n d g e n o e g . M a a r o o k V A N ALPHEN, ofschoon zich soms al w e i e e n s in de verhouding v a n godsdienst en kunst verdiepend 40), b e p a a l t zich toch in hoofdzaak nog tot de p r o p a g a n d a v a n de n i e u w e D u i t s c h e en E n g e l s c h e kunstphilosophie, èn den strijd tegen o v e r s c h a t t i n g o n z e r eigen dichtkunst; beide dingen, w a a r i n zijn z w a g e r V A N G O E N S hem het v o o r b e e l d h a d g e g e v e n . D e Aufklärung h e e r s c h t e in literatuur en in kritiek bijna o p p e r machtig. D e Nederlandsche Bibliotheek — ruim g e n o e g anders om hier het eerst d e a e s t h e t i c a van M E N D E L S S O H N in vertaling t e b r e n g e n — k a m p t e , met h a a r s e c o n d a n t B A R U E T H , tegen B E T J E W O L F F en B U R MAN, de heldin en den held der N e d e r l a n d s c h e verlichting. D e invloed o p onze literatuurgeschiedenis ? H i e r ligt de o o r s p r o n g , meer nog dan bij B R A N D T , van de Vondellegende. BURMAN, fel a n t i - D o r d t s c h en e v e n fel anti-Orangistisch, kiest V O N D E L , den hekeldichter, tot zijn helper. V a n zijn eigenlijk doel legt de Rhythmus monachicus pro Vondelio, z o o geestig v a n v o r m , en zoo g r o f v a n inhoud, ondubbelzinnig getuigenis af. V O N D E L , de v e r b e e l d e r v a n Lucifer's „staatzucht", de d e v o t e K a t h o l i e k , als p a t r o o n v a n o p roerig patriottisme en godsdienstig-gezag-hatend modernisme. O m zijn strijd tegen M a u r i t s ' nagedachtenis, en tegen puriteinsche predikanten. Z o o b l e e f h e t minstens een e e u w lang. V O N D E L , w i e n s meeste en b e s t e w e r k SCHIRMER zeker o o k „slechts B i j b e l p a r a p h r a s e " zou n o e m e n , bijbelvast en bijbeltrouw als een Calvinist, zelf haast puritein lijkend d o o r keuze v a n g e n r e s en stoffen, en d o o r immer doelen o p zedelijkgodsdienstige leering, — liefst v o o r g e s t e l d als aesthetisch anti-puritein! I n den eersten j a a r g a n g v a n De Gids k w a m BAKHUIZEN VAN DEN BRINK o p meesterlijke wijze Vondel met Roskam en Rommelpot v e r t o o n e n . S c h i j n b a a r onpartijdig r e c h t doend, handhaafde en bevestigde hij, d o o r kunstige schakeering v a n licht en donker, de reeds b e k e n d e voorstelling. E n geen litterair-historische studie v a n De Gids heeft m e e r o p g a n g g e m a a k t . P O T G I E T E R sluit zich geheel bij zijn b e w o n d e r d e n vriend aan. JACOB VAN LENNEP, g e b o r e n en g e t o g e n in het hart v a n dien A m s t e r d a m s c h e n kring, w a a r i n BURMAN's n a g e d a c h t e n i s nog l e v e n d en g e z e g e n d was, breidde de legende ijverig uit. G a a t V O N D E L t e keer tegen de predikanten, h e t k o m t v o o r t uit edele v e r o n t w a a r d i g i n g , w a r m
2
17
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 30 januari 1925
Inaugurele redes | 31 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 30 januari 1925
Inaugurele redes | 31 Pagina's