"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 16

godsdienstig g e v o e l , vrijheidszucht o f z e l f v e r w e e r ; h o e plomp, h o e plat, h o e g e e s t e l o o s en lasterend hij m o g e spreken, er is altijd nog v e r o n t schuldiging en lof. Krijgt hij scherp o f g r o f bescheid, dan w o r d t de o n v e r d r a a g z a a m h e i d , heerschzucht en huichelarij der tegenstanders a a n de k a a k gesteld 41). O o k krijgt de legende weldra een uitbreiding. C A T S g a a t e r e e n rol in spelen. O p een o n b e w e z e n aantijging m o e t hij v o o r m a k e r d o o r g a a n v a n een, V O N D E L in niets t o e g e v e n d , plat schend v e r s ; V A N L E N N E P vindt e r een ander b i j , d a t n a a r den stijl wel v a n hem zou kunnen zijn; die n a hem komt, wijzigt het w a t : wellicht is ook... en dan... Sinds de ontdekking v a n dit motief, o n t s t a a t er een wedstrijd in het a a n b r e n g e n v a n mogelijk l a g e t r e k k e n en o n e d e l e daden van C A T S , in het t o e k e n n e n v a n ironisch-prijzende o f r e c h t s t r e e k s - b r a n d m e r k e n d e epitheta. F a r i z e e u w s c h e egoïst mag men het gemiddelde n o e m e n . I n w e r k e l i j k h e i d : de gemoedelijke, zachtzinnige, piëtistisch-vrome, v r e e d zame, vriendhoudende C A T S , g e ë e r d d o o r R o o m s c h e n , R e m o n s t r a n t e n en G e r e f o r m e e r d e n ; populair, als w e l nooit eenig ander dichter o f z e d e m e e s t e r onder ons v o l k ; g e p r e z e n o o k nog d o o r de meest uiteenloopende critici der 1 8 d e eeuw, en in de 19de d o o r BlLDERDIJK's tegenstanders n o g zoo g o e d als d o o r dezen zelf. H e t is o n n o o d i g , P O T G I E T E R ' s o f H U E T ' s o o r d e e l U t e herinneren. JONCKBLOET o n d e r s c h r e e f alles. E n de copiïsten van deze drie h e b b e n g e z o r g d v o o r verspreiding in s c h o o l en huisgezin. A l h e b b e n sommige o n d e r z o e k e r s veel t e r e c h t g e b r a c h t , meer dan een der nieuwste literatuurgeschiedenissen blijft n o g de o u d e o v e r l e v e r i n g h a n d h a v e n ; w a a r o m , o f w a a r t o e , beslis ik niet. M a a r zeker is er geen twijfel a a n mogelijk, o f het o o r d e e l o v e r C A T S ' persoon, en C A T S ' w e r k , h a n g t samen met het o o r d e e l o v e r zijn godsdienst. Is het w o n d e r , w a a r o o k de n a u w g e z e t t e o n d e r z o e k e r , die C A T S zelf verdedigt tegen „ t h e o l o g i s c h en aesthetisch fanatisme", een v e r h e v e n voorstelling v a n de G o d h e i d alleen bij den „ v r i j d e n k e r " mogelijk acht, en in het g e b e d niet anders dan een v e r s c h o o n b a r e dwaasheid ziet? 42) O v e r H U Y G E N S , t o c h o o k calvinist en moralist, w a s altijd de meening der 1 9 d e e e u w v e e l gunstiger. E r valt m e e r van hem te w e t e n , en dus minder t e g i s s e n ; hij v e r k e e r d e in den M u i d e r k r i n g ; hij had w e l e e n s iets met C A T S uitstaande g e h a d ; hij leek a c t i e v e r , h u p s c h e r ; bij m e n i g een deed o o k de durf v a n zijn kluchtspel — dat wij met O u d a a n b e treuren — deugd. Afgezien v a n zijn „ r o u w e bestraffing o v e r T e s s e l s c h a d é s m i s s - g e l o o v e " , die men hem n o g a l kwalijk pleegt a f t e nemen — wij e e r e n hem liever om den ernst en de w a r e vriendschap, die er uit spreken — , kent men hem uit zijn c o r r e s p o n d e n t i e o o k als zoo v e r d r a a g zaam. W a s hij eigenlijk w e l z o o G e r e f o r m e e r d ? is men d a a r o m g a a n v r a g e n . In een gedicht v a n 1 6 1 7 , v a n zijn j o n g e l i n g s j a r e n dus, stelt hij t e g e n o v e r den a l g e m e e n e n ijver om t e strijden o v e r de leer, de w e i n i g e b e k o m m e r i n g om e e n godvruchtig l e v e n : H o e 't met u leven staet in s c h a n d e n off in eer, D a t s dan all e v e n v e e l , men v r a e c h t zoo v e r r ' niet m e e r . D a a r u i t heeft men afgeleid, dat hij zich v a n de t h e o l o g i s c h e v r a a g stukken niet v e e l a a n t r o k ; o f s c h o o n hij in denzelfden tijd, „ v o o r een v r i e n d " , aan een t h e o l o o g te L e i d e n literatuur er o v e r v e r z o c h t ; o f s c h o o n 18

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen