"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 18

het zij, daar zal inderdaad wel puriteinsch beginsel remmend hebben gewerkt. C A T S dichtte zijn Minne- tot Sinnebeelden om; H U Y G E N S deed er niet aan, uit principe, naar 't schijnt: C A M P H U Y Z E N , nietcalvinist, maar zéér puriteinsch, vernietigde de poëzie uit zijn wereldschgezinde jeugd; L U Y K E N _ dat is bekend 48). Ook over hun verhouding tot den roman zwijgt men. C A T S prijst het in zijn vrouw, dat zij zich nooit met „romansche grillen" afgaf, maar liever P L U T A R C H U S las. Men heeft geen bezwaar. Dien 17de-eeuwschen roman kan men zelf niet hoog aanslaan. E n toen op het einde der

18de

HOFSTEDE

zich

geroepen

gevoelde,

tegen

MARMONTEL's

Bélisaire te protesteeren, om de godsdienstige grondgedachte, was deze verstandig genoeg, volstrekt het genre niet in zijn geheel te verwerpen. De groote zonde der puriteinen ligt in hun optreden tegen het tooneel. Niet tegen het drama, zelfs niet, volstrekt, tegen het ter oefening gespeelde schooldrama, maar tegen den schouwburg. Die strijd was oud, was internationaal, barstte tekens weer uit; niet alleen Gereformeerden, maar ook vele Doopsgezinden, Katholieken, Jansenisten, Lutheranen vinden wij onder de bestrijders, eensgezind in de meening, dat zulk groot moreel gevaar niet met halve of kwart-maatregelen kon worden gekeerd. In de tweede helft der 18de eeuw kwam zelfs R O U S S E A U met zijn brief aan D ' A L E M B E R T zich in hun gelederen voegen. Maar ondanks dat alles, ondanks dat reeds P E L S onomwonden erkende, dat de predikanten met volle recht, en naar hun plicht, dien strijd hadden gestreden, ondanks dat thans geen ernstig geschiedschrijver meer loochent, dat de toestanden aan het tooneel in V O N D E L ' s tijd onduldbaar waren, — houdt de traditie stand, die Vondel voorstelt als een soort martelaar voor de dramatische dichtkunst. De geschiedenis van dezen strijd moet nog geschreven worden; tot zelfstandig, volledig onderzoek der gegevens heeft tot nog toe niemand zich verledigd 49). Men schrijft van elkaar feiten, interpretaties en onjuist­ heden over; zoo doet zelfs de bijzondere beschrijver van Drama en Tooneel. Niettemin is reeds veel gewonnen, sinds K A L F F de Christelicke Huys-houdinghe van W l T T E W R O N G E L raadpleegde. Thans erkent ook T E W I N K E L , dat tegen diens gegronde kritiek eigenlijk alleen is in te brengen: dat de onbeperkte heerschappij van zijn puriteinsche levens­ beschouwing het leven tot een ondraaglijk saai, kleurloos en eentonig bestaan zou maken. — Geen vermaak, geen vreugde, geen vriendschap, geen liefde, zei SCHIRMER. — Eigenaardig is, dat de doopsgezinde dokter L A N G E D U L T nog in 1684 zijn dramatisch werk over Jezus' lijden en opstanding wel met een lange, geleerde voorrede voorzag ter verdediging van den schouwburg, maar tevens mededeelde, dat hij zijn stuk niet door de slechtbefaamde acteurs, maar hoogstens door geloovige christenen zou willen gespeeld zien. V a n den Lucifer vindt zelfs een onverdacht Roomsch literator, dat het beter in epischen vorm ware gedicht; en hij schrikt terug van wat V O N D E L al zoo op het tooneel verlangde, en verdroeg 50). Daarentegen sprak enkele jaren geleden een ernstig geleerde tot onze verbazing nog weer van haters der Muzen, vijanden der kunst en lasteraars, daarbij achter alle voorredenen, die over „Momussen, Harpijen en Zoylisten" klagen, de vervolging vermoedend door de 20

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen