1918 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 63

55 Al heeft men vroeger deze beschouwing de exquisiet vitalistische genoemd, toch blijkt zij dit niet te zijn. We hebben nl. niet te doen met de levenskracht als een speciale kracht, die naast de andere (physisch-chemische) krachten ergens in 't individu zou zitten en werken, of wil men het nog scherper uitdrukken met een biologische ziel. Het begrip entelechie van ARISTOTELES drukt veel beter de bedoeling uit, omdat de fundamenteele dispositie niets geisoleerds en isoleerbaars is, maar de werkingswijze van' het organisme als een geheel, en zij is daarom ook — op geheel andere wijze dan anders een kracht — aan het individueele, een eenheid vormende substraat van het levend lichaam als aan zijn drager gebonden. Er is een ander argument voor de scheiding van het vitalisme. Deze beschouwing gelooft in haar teleologisch principe den zelfstandigen verklaringsvorm voor de lichamelijk-organische processen te hebben gevonden, terwijl STERN eerst nu begint te vragen, hoe het hier gevonden principe der physische entelechie zich tegenover het psychisch ik gedraagt, eerst uit de vereeniging van beide zal de ware en laatste unitas mutiplex, de persoon, voortkomen (STERN 1. c. 32—38.) Zien we nu hoe de analoge sfeeren op psychisch gebied te vinden zijn. Ook hier zijn het de elementen, die vóór alles de aandacht vroegen. Als elementaire psychische vormsels moesten volgens WuNDT beschouwd worden de gewaarwordingen en de gevoelens. Men kan hier van verschijnselen-psychologie spreken. Daarvoor moest de zelfwaarneming zoo gescherpt worden, dat zij de verschijnselen zoowel in haar overvloed als in haar fijnheid kon opvatten (STERN 1. c. 12). Men stootte aldus op samengestelde feiten en die moesten nu in zulke elementen uiteengelegd worden, die niet meer verder voor analyse in aanmerking kwamen. Om het verband van het doorleefde aan te geven, werden verbindingswetten gezocht, die als associaties en reproducties bekend zijn. Het passieve ging daarbij echter verloren, de inhouden van het bewustzijn gingen een actieve rol vervullen. Men kent zoo de uitdrukkingen: een voorstelling roept een andere op, waarmede zij vroeger verbonden was, remt een derde, versterkt een vierde. Zoo werden de associatiewetten opgesteld, die zuiver mechanisch moesten opgevat worden. Het werk van de experi-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen