1925 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 103

1Ö3 Zien we zoo de uiteenloopende beteekenis en waarde van de causalistische en teleologische kenvorm, niet minder groot is het '\erschil in de tegenstelling element en totaliteit. Een element is een deelstuk, een atoom gelijk aan alle andere atomen. Door analytisch denken is het atoom of element geïsoleerd, bestudeerd en gekend om langs dezen weg het complexe geheel als som der deelen te leeren kennen. De totaliteit daarentegen bezit organen, die in elkaar werken en die buiten den zin van de totaliteit geen eigenlijken zin hebben. Alleen het synthetisch begrijpen, dat het orgaan in de totaliieil tracht te verstaan, kan leeren kennen, wat voor het analytisch denken verborgen blijft. Atomistisch gedacht blijft de mensch een mechanisme, maar in het synthetisch teleologisch begrijpen is de mensch een levend organisme, een totaliteit, waarin de oorzakelijkheid niet is opgeheven, maar wel teruggebracht tot haar eigen terrein, dat der analyse. De natuurweten;)Chappelijke analyse gaat uit van de constantheid der elementen of atomen. Het synthetisch begrip van de totaliteit heeft oog voor nuance en variatie. Zonder twijfel is de natuurwetenschappelijke methode van groote beteekenis geweest voor de ontwikkeling der wetenschap, maar ze kon alleen analyseeren, bleef bij verklaren met causale verbanden en moest werken met gelijke elementen en het gevaar bestond om onder invloed van de alles overheerschende physische methode zich juist in de levenswetenschappen den toegang te versperren tot die laatste grondbegrippen, die voor de kennis van den mensch, zooals hij zich als tweeéénheid aan ons openbaart, onontbeerlijk zijn. Dat die kenvorm nog anders dan in zijn teleologische, totaliseerende actie zich onderscheidt van de causale atomistische denkwijs, werd ons duidelijk in het onderscheid bij de studie van epilepsie, waar we de begrippen kwantiteit en kwaliteit tegenover elkaar vinden. De kwantiteit brengt ons in de sfeer, waar alle verschijnselen hoe groot ook, ten slotte slechte gradueel en accidenteel zijn ^ elk object is als zoodanig mathematisch te beheerschen, ,,Divide et impera" is de wet van de mechanistische beschouwing dei natuurverschijnselen. Maar het kwalitatieve laat zich n i e t analyseeren tot constante elementen, is niet kwantificeerbaar, wordt alleen gekend en herkend in zijn eigen individueele geaardheid. Een uit gelijke deelen samengesteld geheel, een stuk werkelijkheid, dat door ons kwantitatief wordt beheerscht is als zoodanig voor ons rationeel kennen toegankelijk. De totaliteit evenwe^ die zich niet laat analyseeren tot gelijke deelen en alleen gekend wordt in zijn eigenaardige kwaliteit, ligt buiten het bereik van het rationalistisch weten. Het mechanisme wordt beheerscht door kwantitatieve verhoudingen, het organisme wordt gekend in

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen