1942 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 23

15 De negentiende eeuw en ook Freud als vertegenwoordiger van deze eeuw meende het zonder de religie te kunnen stellen. De Ratio, de rede, zou haar vervangen. Het is nu opmerkenswaard, hoe thans allerwegen opnieuw het besef is ontwaakt, dat niet het rationeele, het vernunftmassige, maar het irrationeele, het bovenmenschelijke, het goddelijke alleen het menschelijk hart kan bevredigen. De teleurstelling over de mechanistische beschouwingswijze der vorige eeuw, die in zoo belangrijke mate gedragen werd door den opgang der natuurwetenschap, gaat ook thans merkwaardigerwijze weer parallel aan groote veranderingen op het terrein der natuurwetenschap in engeren zin. Sprak Lorentz het eens uit, dat de natuurkunde nauwelijks meer de moeite van het beoefenen waard was, omdat het alles reeds ontdekt was en tot een sluitend geheel was verwerkt, het is dezelfde Lorentz geweest, die met zijn electronenleer den grondslag legde voor Planck's theorie der quanta. Daarop weer bouwde Bohr aan zijn atoom-model, die het zoo starre atoom-beeld van Aristoteles verving door een elegant en sierlijk geheel van om een middelpunt zwevende electronen in mathematisch vastgelegde banen, zooals eens Galilei de planeten om de zon liet cirkelen. Men begon verbaasd te worden over de grootheid van de natuur. Maar dit was nog maar een begin. Dieper en dieper drong het mathematisch gescherpte vernuft door tot in de kleinste afmetingen der materie. Daar kwamen De Broglie, Heisenberg, Schrödinger, Dirac, e.a. meer, die in de laatste twintig jaren de materie zoo in haar laatste afmetingen benaderden, dat alleen maar mathematische formuleering in staat bleek, de daar gevonden werkelijkheden voor den denkenden geest toegankelijk te maken. Zelfs de wet der causaliteit, die heel de klassieke natuurkunde had beheerscht, en niet de natuurkunde alleen, maar die ook in de geesteswetenschappelijke wereld tot geldigheid was verheven, dreigde terzijde te worden geschoven, toen Heisenberg zijn onnauwkeuringsheidsrelatie opstelde. Men begon zich beklemd en angstig te gevoelen bij het zien dier duizelingwekkende diepten, die het natuuronderzoek den menschelijken geest te peilen gaf. En velen werden zich opnieuw bewust, dat het menschelijk zinnen en peinzen aan nauwe grenzen gebonden is. De zoo juist genoemde onnauwkeurigheidsrelatie van Heisenberg heeft deze grenzen voor den experimenteerenden physicus in mathematisch strenge formuleering voor altijd vastgelegd. Het is wel zeer opmerkelijk, hoe velen der moderne physici het terrein van hun eigenlijke werkzaamheid verlatend, hun belangstelling hebben gericht op vragen van religie en metaphysica. Eén van de allergrootsten onder de moderne physici, Max Planck, heeft nog zeer onlangs in een beschouwing over ,,Religie en Natuur-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen