1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 59

53 Engeland en Holland binnengedrongen experimenteele wetenschap heeft in Frankrijk een taaien strijd om haar bestaan moeten voeren. Zij is zelf daarbij echter allerminst zuiver gebleven, want de „systeemgeest" is den Franschman aangeboren, veel meer dan den Engelschman of den Hollander. Maar een vergelijking met het heden doet ons zien, dat ook ónze cultuur, ook onze natuurwetenschap, dezelfde deugden en gebreken bezit als de 18de-eeuwsche. In den spiegel van de 18de eeuw zien we onszelf getrouw afgebeeld. Om ons tot de gebreken te beperken : we kunnen er drie aanwijzen in de 18de-eeuwsche wetenschap, die ook in lateren tijd niet geheel overwonnen zijn. Ten eerste heeft zij zelf dikwijls redeneering gegeven in plaats van feiten. Ten tweede heeft zij een ongeoorloofde analogieredeneering toegepast, toen zij meende, dat de methoden der natuurwetenschap zonder meer toe te passen waren in de geesteswetenschappen. Ten derde heeft zij een te groote geestelijke waarde aan de natuurwetenschap toegekend. W e wezen er reeds op, dat ook de ,strenge" 18de-eeuwsche wetenschap de feiten moest aanvullen. De analogieredeneering en de aprioristische metaphysische hypothesen hebben — hoezeer ook in wezen vreemd aan het 18de-eeuwsche wetenschapsideaal — toch hun plaats in die wetenschap gehad. Soms was die analogie inderdaad ,,de vloek der wetenschap", maar in vele gevalen heeft „de redeneering, die van óns is" inderdaad tot ontdekkingen geleid. De evenwichtige verhouding tusschen ervaring en Rede maakt de kracht der natuurwetenschappelijke methode uit; er blij ft echter een spanning tusschen beiden, die niet door algemeene voorschriften op teheffen is. Hier zal de redelijke ervaring moeten toonen in hoeverre wij de Rede een zelfstandige plaats mogen toekennen. Het ideaal van den waren natuuronderzoeker, zooals dat de 18de eeuw in Huygens, Newton en Lavoisier voor oogen stond, is ook nog het onze. Wij zijn zelfs wat minder angstig voor de hypothese, daar we minder gevaar loopen haar te overschatten dan een tijdperk, dat ternauwernood het cartesianisme overwonnen had. Van 't Hoff en Lorentz hebben hypothesen opgesteld, die op ervaring gegrond en door ervaring gerechtvaardigd zijn. Maar hebben we anderzijds in de organische chemie niet een groot aantal hypothesen, die evenmin werkelijke verklaring gaven als die van Buffon, als paddestoelen uit den grond zien oprijzen en even snel weer zien verdwijnen?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen