1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 44

38 denis voor den 18de-eeuwer een wonderlijk tafereel van toevalligh e d e n " is, dan heeft hij zich daarvoor schadeloos gesteld door de wordingsgeschiedenis van delfstoffen- en dierenrijk naar hartelust logisch op te bouwen. D a t paste beter bij den klassicistischen geest v a n Buffon c.s. d a n de menschelijke historie in h a a r onontwarbare, niet-rechtlijnige ontwikkeling. W e moeten dan echter niet vergeten, dat Buffon weinig en Lamétherie en Lamarck vrijwel geen succes h a d d e n bij de geleerden van hun tijd en dat zelfs in het begin van de 19de eeuw, naast het mathematisch-beschrijvende, toch ook vooral het statisch-beschrijvende type overheerschend geweest is : Cuvier in de biologie, H a u y in de kristallografie, de school van Lavoisier in de chemie. Dezelfde tegenstellingen vinden w e ook in de scheikunde. Buffon, die van grootsche systemen houdt, wil de heele wereld tot één for'mule terugbrengen; hij ergert zich er aan, dat de chemici de affiniteiten a a n a n d e r e oorzaken d a n de algemeene gravitatie toeschrijven of dat zij, w a t hij nog erger vindt, zich vergenoegen met langs empirischen weg affiniteiten te bepalen, zonder te trachten ze te begrijpen. D e schijnbare afwijkingen van de k w a d r a t e n w e t ontstaan volgens hem, doordat op de kleine afstanden tusschen de deeltjes der stoffen de vorm dier deeltjes een rol gaat spelen. Hij houdt zich echter zelf alleen met de ,,groote lijn" bezig; het lastige experimenteer- en rekenwerk, noodig om die vormen der deeltjes te bepalen, laat hij grootmoedig aan het nageslacht over. ,,Onze naneven zullen met behulp van herhaalde experimenten de aantrekkingskracht van een bepaalde stof kunnen bepalen en dan door berekening den vorm van h a a r deeltjes kunnen v i n d e n " 1^4) H o e hij weet, dat er niet t^TSchillende wetten tusschen de verschillende lichamen heerschen, 18*) Histoire naturelle, Tome XIII, 1765. „De la Nature. Seconde vue". p. XII, XIII : „ . . . .nos neveux pourront, a 1' aide du calcul, s' ouvrir ce nouveau champ de connoissances, et savoir a peu prés de quelle figure iSiont les élémens des corps : ils partiront du principe que nous venons d' établir, ils Ie prendront pour base : „Toute matière s' attire en raison inverse du carré de la distance, et cette loi générale ne paroït varier, dans les attractions particulières, que par 1' effet de la figure des parties constituantes de chaque substance; parce que cette figure entre comme element dans la distance". Lorsqu' ils auront done acquis, par des experiences réitérées, la connoissance de la loi d' attraction d' une substance particuliere, ils pourront trouver par Ie calcul la figure de ses parties constituantes.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen