1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 64

5è sche verwachting na 1918 is er het bewijs van en het is de v r a a g of de les der geschiedenis, nu, n a 1933, voldoende h a r d geweest is. M a a r keeren w e tot het verleden terug! Zelfs Lavoisier 195)_ de man van de strenge empirie, die zijn landbouwkundige idealen toetste in proef boerderij en en ook zijn financieele politiek op reëele basis stelde, verlaat den veiligen grond der ervaring, zoodra het gaat over de verbetering van de menschelijke natuur; dan neemt ook hij het droombeeld van den ,,goeden mensch" voor werkelijkheid. In 1790 schrijft hij optimistisch a a n Franklin, d a t ,,de democratische partij het grootste aantal en bovendien de kennis, de philosophie en het licht a a n h a a r zijde heeft", maar in 1792 merkt hij eenigszins verbaasd op : ,,Men zou meer kalmte mogen verwachten onder een philosophische constitutie". H e t resultaat van d e volksvoorlichting blijkt niet mee te vallen! T o c h doet hij in 1793, na den koningsmoord, nog hetzelfde geluid hooren als Priestley en Ingenhousz in zooveel gelukkiger dagen. D e bittere ervaringen van de laatste jaren hebben zijn vertrouwen in het algenezend vermogen van de wetenschap nog niet geschokt. ,,Wetgevers, het is niet voldoende de opvoeding van de kinderen en van de jeugd te organiseeren, georganiseerd moet w o r d e n de opvoeding van de menschheid, de opvoeding van het menschelijk geslacht, en aan de ( n a t u u r ) w e t e n s c h a p alléén is dit onschatbaar voorrecht voorbehouden". D e s o n d a n k s moet hij kort daarna, onder het Schrikbewind, constateeren, d a t ,,een pest F r a n k rijk verwoest" en hij meent, dat de oorzaak van alle ellende is, dat men de macht gelegd heeft in de h a n d e n van de nog onbeschaafde volksmassa. M a a r toen kort daarop zijn hoofd onder den valbijl viel, regeerde een geletterde over Frankrijk, Robespierre, even onkreukb a a r als Lavoisier, ook een philosooph, ook een humanist, ook een rechtvaardige ^— alleen met dit kleine voorbehoud, dat hij eerst alle slechten en onrechtvaardigen wilde uitroeien, om dan te beginnen met dezelfde samenleving van „zachtaardigen" en ,,deugdzamen", die Lavoisier voor oogen gestaan had. E n w a r e n de vrienden, die Lavoisier in den steek gelaten h a d d e n en de oude beginselen ontrouw geworden waren, die — er is niets nieuws onder de zon — wetenschappelijke positie en eerbewijzen gaarne aangenomen h a d d e n van

^^^) Biografische bizonderheden over I.,avoisier ontleend aan : E. Grimaux, „Lavoisier, 1743—1794" d' après s^ correspondance, ses manuscrits, ses papiers de familie et d' autres documents inédits.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen