1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 23

17 te vertrouwen en, met tegenzin vervuld tegen het tijdroovende van het experimenteele onderzoek, meent, d a t hij door n a d e n k e n alleen de natuur kan doorvorschen. M a a r de Rede heeft volgens Boerhaave alle reden om bescheiden te zijn, w a n t de grondbeginselen der dingen zijn ons volstrekt verborgen, w a t wij ervan ,.kennen" is slechts hetgeen door zintuigelij ke w a a r n e m i n g verkregen wordt. Boerhaave neemt mèt N e w t o n het bestaan van onzichtbare atomen a a n : toch is alles w a t wij van die atomen zeggen weer aan ervaring, niet aan de zuivere redeneering ontleend ^^), w a n t men kent er slechts die eigenschappen aan toe, die men met de zintuigen w a a r n e e m t in het makroskopische (ondoordringbaarheid, z w a a r t e ) , zoodat men ook hier niet uit d e oorzaak de werking, m a a r uit de werking de oorzaak afleidt. Boerhaave zag aldus scherp in, w a t velen vergeten hebben : dat het aannemen v a n atomen een verschuiving van moeilijkheden was! V o o r bewijs, dat uit de uitgebreidheid alleen de andere eigenschappen niet verklaard worden, verwijst hij n a a r H u y g e n s , Leibniz en N e w t o n . W a t de zwaartekracht b e t r e f t : zelfs de scherpzinnigste der wijsgceren. N e w t o n , begrijpt h a a r volgens Boerhaave niet beter dan iemand, die h a a r slechts met het zintuig w a a r g e n o m e n heeft; de werkingen der zwaarte, die voor onze zintuigen w a a r n e e m b a a r zijn, hebben aan de R e d e geopenbaard, dat er iets onbekends is, w a a r u i t op een voor ons onbekende wijze de door onze zintuigen w a a r g e n o men verschijnselen der zware lichamen voortvloeien ^'^). Boerhaave wijst er op, dat zij, die meenen de zwaartekracht wèl te doorgronden, als zij experimenteel en mathematisch over h a a r handelen tot dezelfde praktische resultaten (dus niets verder!) komen als zij, die meenen, die kracht niet te doorgronden ^ s ) . ,.Aantrekkingskracht" is voor Boerhaave de naam voor een onbekende oorzaak, die ons niet wijzer maakt over de vraag hoè zij de bewegingen opwekt. O o k het begrip ,.beweging" geeft volgens hem groote moeilijkheden; d e w e t der traagheid volgt n a a r zijn meening niet uit het ,,wezen" der b e '^^) De comp. p. 9 : Quid itaque cognoscis in atomo? nihil praeter ld, quod sensu assequerls. "'') De comp. p. 14 : (gravitas). Ejus enim naturam attingit nemo, tentaverunt omnes ortus ejus et natura ex principiis mechanicis ncquaquam possunt explicari nullam in animo nostro perceptionem dari gravitatie Contra vero gravitatis opera sensibus patentia revelasse ration!, esse quid incogniti, unde ignoto nobis modo fluant spectata ^ensibus gravium Phaenomena. ^*') De comp. p. 14.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen