Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 21

19 De hoofdlijnen van Mach's opvattingen stonden voor hemzelf reeds omstreeks 1862 vast. Hij publiceerde ze echter, behoudens in enkele verspreide opmerkingen, voor het eerst in 1872, in zijn werkje ,,Die Geschichte und die Wurzel des Satzes von der Erhaltung der Arbeit". In dien tijd verkeerde de physica nog in haar mechanistische periode. Het substantieel karakter van materie en energie, de realiteit van de onverwoestbare atomen, het objectief bestaan van natuurkrachten, de objectieve en dwingende geldigheid der natuurwetten waren algemeen erkende grondstellingen, die men bijvoorbeeld in de in 1869 door Helmholtz uitgesproken voordracht ,,Uber das Ziel und die Fortschritte der Naturwissenschaften" alle vereenigd vindt. Deze rede formuleert ook het einddoel der natuurwetenschappen, naar de toen gangbare meening, als: ,,de aan alle veranderingen ten grondslag liggende bewegingen en de drijfkrachten daarvan te vinden, dus zich in mechanica op te lossen ^'^). De mechanica gold daarbij veelal als een deductieve wetenschap, waarvan de grondwetten een aprioristisch karakter droegen, of althans in zichzelf evident waren S"*). Men kan niet anders dan diepen eerbied hebben voor de kracht van Mach's geest, die het hem mogelijk maakte in dit physisch klimaat zijn beschouwingswijze, die van de hcerschende opinie zoo radicaal afweek, te ontwikkelen en deze met zooveel zekerheid van overtuiging zijn vakgenooten voor te dragen. Stelt men nu naast elkaar het feit, dat Mach elk der genoemde grondstellingen van zijn standpunt uit heeft becritiseerd, en het feit, dat de physica in de laatste veertig jaar elk dezer grondstellingen heeft moeten herzien, dan schijnt de conclusie voor de hand te liggen, dat de juistheid van Mach's standpunt door de geschiedenis zelf is bevestigd. Toch is nauwkeurig onderscheiden hier noodzakelijk. De physica als vakwetenschap had ook in de bedoelde periode haar experimenteel-empirische basis, die zij in den tijd van Stevin, Galilei, Huygens, Newton had veroverd, niet verlaten. Zij was ook toen voortdurend bezig haar theoretische inzichten en formuleeringen aan de hand van de experimenteele gegevens te herzien. Doordat bepaalde onderstellingen en conclusies van algemeene strekking tot dusver in deze herziening niet waren betrokken, ontstond de mogelijkheid en tevens het gevaar, daaraan een dogmatisch karakter te gaan toekennen. Aan dit gevaar zijn dan ook in het bijzonder de Duitsche physici niet ontkomen. W e l was de overmacht der speculatieve idealistische systemen gebroken, en had de roep: ,,van de natuurphilosophie terug naar de natuurwetenschap" krachtig weerklonken, maar reeds legde het oude materialisme weer zijn beslag op de geesten, en maakte dit gaarne gebruik van de mogelijkheid om bepaalde, door het experiment nog niet weersproken physische

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen