Natuur en geest in de geneeskunde - pagina 11

Ondanks de bekende passage in de Charmides van Plato over de geneesheren, die het lichaam toch niet behandelen zonder de zieU, zo treedt de onderscheiding tussen psyche en soma in het Corpus Hippocraticum nergens op de voorgrond; van een scheiding is geen sprake, éér van een natuurlijke eenheid^, getuige ook de wijze waarop de leer van de temperamenten is verbonden met die der lichaamssappen, waaraan ze hun nog thans gebruikelijke benamingen: phlegmatisch, sanguinisch, cholerisch en melancholisch ontleenden^. Het is merkwaardig, dat het begrip natuur door Hippocrates nergens scherp omschreven* wordt, doch zelfs in verschillende betekenis wordt gebruikt. Toch is de grondbetekenis van de Griekse term qivaig (physis) van gelijke waarde als van het Latijnse natura: 'dat wat is, groeit, wordt en zich voltrekt buiten de beschikkingsmacht van de mens'^. De 'physis, de natuur van de mens, vertoont uiteraard bij allen gemeenschappelijke trekken, maar ze verbijzondert zich toch bij de enkeling op een wijze, die ook in ziekte aan de dag treedt. De natuur is enerzijds de menselijke natuur in het algemeen, anderzijds de bijzondere gesteldheid van deze mens, ze is dikwijls wetmatigheid en ordening, maar soms ook wezen en eigenaard. De natuur van het individu omvat zijn eigen manier van reageren bij ziekte; hier nadert het begrip natuur dat van gestel. Zó heet het in een lapidaire zin uit het zesde boek der Epidemieën (5,i):'de phuseis, de naturen (gestellen) zijn der ziekten artsen^'. Juist zo zou twee duizend jaar later Paracelsus, die geweldenaar in het rijk des geestes op de grens van twee tijdperken, spreken van de 'innere Arzt' en de 'innere Apotheker'. Maar, al genezen vele ziekten van zelf, door de natuur, toch denkt ^ Cf. Lain Entralgo, Mind and Body (London I955), blz. 45-47. ^ Wanneer Hippocrates in zijn geschrift over de natuur van de mens (De natura hominis) betoogt, dat de mens geen eenheid doch een veelheid is, dan is dit gericht tegen de natuurfilosofen, die beweren dat alles alléén aarde, of lucht of water is. Hippocrates spreekt ook over de natuur van een ziekte. ^ Th. H. Schlichting, De Temperamenten. Een historisch-critische studie (Dekker & van de Vegt, Utrecht-Nijmegen 1935). * In het boek 'De natura hominis' wordt het begrip betrokken op de samenstelling van het lichaam uit de vier lichaamssappen. Galenus zegt ergens: 'Naturae nomen apud Hippocratem multa significat.' Zie hierover ook: Joseph Schuhmacher, Die Anfange abendlandischer Medizin in der Griechischen Antike, Urban Bücher No. 84, (Stuttgart 1965), o.a. blz. 117. ^ A. G. M. van Melsen, Natuurwetenschap en techniek, 4de druk. Aula-reeks Utrecht-Nijmegen 1963, p. 263. cf. C. A. van Peursen in Van Peursen e.a. Natuur en mens. Scripta Acad. Groning. Groningen 1957. ® Novawv (pvasig IrjtQol.

7

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen