Het Friesche Volkskarakter.

III

Deze verstandelijkheid van de Friezen, die veel meer een deugd, dan een ondeugd is, ontaardt zóó gemakkelijk in twee leelijke eigenschapipien n.l. e i g e n w ij s h e i d en o p p e r v 1 a k k' i g h ei d. Eigenwijs wordt een Fries licht.

Wanneer hij éénmaal iets heeft begrepen of meenen te begrijpen, dan denkt hij' gauw, dat hij' de zaak zooi dóór heeft, dat niemand hem meer iets behoeft te vertellen, en dat, wie er anders overdenkt dan hij, het bij het verkeerde eind heeft.

Als daar b.v. een ouderling is, die geregeld de kerkelijke perioidieken leest en snap-t, die maalkt zich licht wijs, dat hij nu minstens de evenknie is van den dominé in dogmatisch en exegetisch inzichl.-en vooral als de dominé dan wat eien eenvü-adig ma a is^ dan zit de ouderling in de kerk in een houding, waarin duidelijk zich uitspreekt de gedachte: „wat zou 't manneke non te vertellen hebben"; en wee dan den dominé, pJs hij iets zegt, dat niet klopf met wat zijn hoorder gelezen heeft en "wat hem zoo^ rationeel is voorgekomen.

Die eigenwijsheid komt oiok bij zooveel Friezen uit in hun wijze van disputeeren.

Nooit van zijn leven zullen z'e den tegenstander gelijk geven.

Dat komt niet zoozeer voort uit een blinde stijflioofdigheid, als wel uit het onwankelbare vertrouwen op eigen inzicht. En wanneer men tenslotte toch overtuigd is, 'dat men ongelijli heeft, dan nog zal men weigeren dat te erkennen, omdat men dat, als een veel te smadelijk 'ding, toch niet wil aanvaarden, - dat men-in ziin inzidht lieeft se-

feiid. ^^m^^m Als jongen heb ik veel van zulke disputen bijgewoond, waarbij het er vurig toeging, maar waar­

bij niemand zich liet. overtuigen. . .Op^z'n best kwam het zóóver, dat de zwakste partij tenslotte er toe kwam de voorstelling van den tegenstander tot de zijne te maken en te zeggen: „Dat is het wat ik telkens al gezegd heb, dat is juist mijn inzicht geweest". Zoo werd, mocht de zaak dan verloren zijn, de schijn toch gered. Een typische vorm van die eigenwijsheid is dit, dat een Fries zichzelf licht verbeeldt, dat hij iets

nieuws heeft ontdekt of uitgevonden. Hij maakt zichzelf: graag wijs, dat hij' z'ou kunnen uitvinden b.v. een perpetuum mobile, waarvoor men de mooie Friasche naam: , , rin allinne"

gebruikt; of dat men een mechaniek zou kunnen samenstellen, waardoor het mogelijk zou worden tegen

den wind in te zeilen. Korten tijd geleden liep, weer het gerucht, dat vr iemand in geslaagd was met zulk een kunststuk

gereed te komen. Die eigenaardigheid kan tot potsierlijke din­

gen leiden. Iemand in mijn geboorteplaats, die zich ook al eens verbeeld had ©en machine voor vlasbewerking te hebben uitgevonden, had zijn schaatsen laten slijpen-bij den smid. Toen hij! ze had thuis gekregen bekeek hij ze eens aandachtig en toen zag hij, dat de ijzers aan den onderkant plat waren geslepeiH. Daardoor waren ze verder van den mesvorm verwijderd dan toen hij ze naar den smid loe , bracht; toen waren ze immers min of meer rond geweest.

rond geweest. En nu meende Jitse, dat ze daard, 'oor nog stom­

per waren geworden. ^a , W, el, die do.mme kerel, zei-'hij scil se wol

better krije". Toen ving hij zelf te slijpen aan en slejp de scherpe randen van de ijzers totaal weg.

scherpe randen van de ijzers totaal weg.

Een ernstiger gevaar dan het gevaar voor eigenwijsheid ligt er voor den 'Fries in zijn verstandchjkheid, het gevaar n.l. van in geestelijke dingen door en door oppervlakkig te worden.

Het is nu eenmaal niet anders, dat er aan de dingen, die op het geloofsleven betrekking hebben, oen mystieke kant is, die zich door het gezond verstand niet laat grijpen.

En nu loopt een Fries gevaar, doordat hij zooveel waarde hecht aan het verstand, om dien mystieken kant te verwaarlooizen.

Zoo komt hij er eenerzijds gemakkelijk toe om zijn ziel te verpanden aan een oppervlakkige verslandsgodsdienst, terwijl hij aan den anderear kant licht neigt tot een doode ortlio'doxie, waarin de mysteriën wel worden vastgehouden, maar waarbij men er meent te zijn •w-anneer rrieh die mysteriën in versiundelijk verband met elkander ziet en aan ieder daarvan een eigen loketje heeft toegewezen.

Van dat eerste: „zijn ziel verpanden aan'een oppervlakkigen verstandsgodsdienst", levert de periode omstreeks 1850 een treffende illustratie.

Dat waren de jaren waarin Waling Dijkstra en Tjibbe Gearts v. d. Meuten in den winter Friesland afreisden met hun Nutslezingen op-„winterj ounenochten".

Van welken aard die lezingen waren blijfc't uit een stukje van genoemden Tjibbe Gearts v. d. Meuten, waarin hij handelt over „Bikearing". Ik ben zoo vrij enkele stukjes daarvan hier over te nemen, in , , de hoop; , dat de lezers ze, voor het grootste gedeelte althans, wel zullen kunnen ontcijferen.

Dc' 't de doop, it sinnebield fen reiniging for Joaden en heidens, dy ta 't kristendom pergongen, de minsken dwazer nóch makke om to learen en to leauwen, dat it mei ien ek in ünderpan wier for de himelske sillichheit, lyk' as noiu yet gud's dwazern.6ch binne om dat to mienen; dat se mei fêstjen, bidden, tsjerkgean of nachtmielhalden de himel bimachtigje scille, do' woe de kristenleare de Ijuo wizer meitsje en sei, dat alle dingen neat wieren, men moast „wedergeboaren" wirde om de iwige sillichheit to forkrijen. Dat sizzen jowcn lykwol canlieding ta nu\rere ppfettingen. Blen - bigrypte dat nei de letter en mien'de', dat er hwat boppenax tuerliks oan in. minsk'e barre moast, scoed er bikeard en sillich wirde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen