In de Donaulanden.

XV.

Hce te oordeeien over het Calvinisme in Hongarije? I.

Aan de ervaringen, welke ik op mijn reis door de Donaulanden opdeed en door mij gedeeltelijk in deze artikelenreeks verteld, wensch ik nu enkele meer algemeene beschouwingen vast te knoopen.

Een vraag, welke mij meermalen na mijn reis is gesteld, is deze: wat is nu uw oordeel over het Calvinisme aldaar?

Ik heb er niet het minste bezwaar tegen daarop publiek te antwoorden.

Ik weet het, dat in deze de beschouwingen van hen, die Hongarije en de omliggende landen bezochten, nog al uiteenloopen.

Aan den eenen kant staan zij, die meen en, dat er van echt Calvinisme, behalve bij een kleine

groep, die in prof. Sebestyén haar voornaamste woordvoerder heeft, in die landen geen sprake meer is. De predikanten zijn er, wat wij zouden noemen, ethisch, behoudens dan een enkele uitzondering. En bij de gemeenteleden zijn te zeer de Gereformeerde voelhorens afgestompt, dan dat zij dit zouden opmerken. Er rijst dan ook geen verzet tegen een. prediking, welke van de Gereformeerde waarheid in meer dan één opzicht afwijkt.

Maar aan den anderen kant vergelijken sommigen den geestelijken toestand, waarin Hongarije zich op het oogenblik bevindt, met dien in ons land, toen. Kuyper optrad. Er is nog een massale onderstrooming, welke Gereformeerd denkt en voelt. Als men dat eenvoudige volk maar bereiken kan en organiseeren, zal het daar precies zoo gaan als het hier gegaan is. De velden zijn er voor het Calvinisme wit om te oogsten.

"Sn zou ik niet gaarne aan het enth'oasia.sme een domper willen opzetten, maar ik geloof, dat beide beschouwingen niet vrij zijn te pleiten van overdrijving.

Om met het eerste gevoelen te beginnen. Het valt stellig niet tegen te spreken, dat het gros van de predikanten geen Gereformeerd fonds voor hun theologische studie en voor hun prediking hebben. Hoe komt dat? Velen hunner hebben in het buitenland gestudeerd en dan aan zulke universiteiten, waar stipendia of studiebeurzen voor hen beschikbaar worden gesteld. In grooten getale zwermden zij uit naar Duitschland, ook gingen er naar Engeland en speciaal naar Schotland, naar Amerika, naar Nederland, waar tot vóór enkele jaren alleen Utrecht voor hen open stond. Aan de meeste van deze - Universiteiten werd een theologie onderwezen, welke de Schrift niet als haar objekt en kenbron erkende. Vooral het Ritschlianisme werd zoo naar Hongarije overgebracht. Andere predikanten, 'die hun opleiding geheel in het land hunner geboorte ontvingen, zaten toch aan de voeten van leermeesters, die aan Universiteiten in den vreemde door het Ritschlianisme of een daaraan verwante strooming waren beïnvloed. Indien men nu echter mocht meenen, dat zij vurige Ritschlianen waren geworden, die met kracht van argumenten het Ritchlianisme kunnen verdedigen, vergist men zich. Ik wil mij niet wagen aan een schatting, maar ik durf wel te zeggen, dat de meerdorlieid , van hen, die in het 'buiteriland studeerden, tamelijk vreemd staan tegenover de beginselen, welke zij vandaar hebben meegebracht. Zeker, zij spreken wel gelijk hun buitenlandsche leermeesters spraken. Zij zijn er 'b.v. aan gewoon geraakt te hooren, dat men niet heel de Schrift als geïnspireerd of onfeilbaar moet beschouwen. En onwillekeurig laten zij zich in hun vaderland ook wel in dien ^eest uit. Maar toch hebben die beginselen geen diepen wortel in hen. Zij zijn, enkele uitzonderingen niet te na gesproken, meer kanalen, waardoor die vreemde stroomingen zijn heengegaan, dan dat zij overtuigde dragers van die principes zijn geworden. Hun mak Ritschlianisme enz. stuitte in hun eigen land op weinig tegenstand. Strijd staalde hen niet. Zij voelen gewoonlijk de tegenstelling tusschen het oude Calvinisme en de nieuwere theologie niet. Op den duur vormt zich in hen een bezinksel van Calvinistische traditie en Duitsche of andere theologie. Dit mengelmoes brengen zij ook op den kansel. En dat niet om door het gebruik van oude termen en voorstellingen het volk zoet te houden, maar omdat zij zelf er niet bovenuit gekomen zijn. Daarvoor was eigenlijk de studietijd in het buitenland te kort. Met het a'anleeren van de taal ging een ruim deel daarvan verloren. In een of andere theologische wereld echt inburgeren — alweer behoudens enkele excepties — deden zij nergens. Hei? principiëele, hetzij naar den eenen of naar den anderen kant is gemeenlijk bij hen zoek. Voor de praktijk hebben zij een kompromis-standpunt gevonden.

Men kan zich dat in ons land met zijn scherpe afbakening van richtingen niet zoo gemakkelijk voorstellen.

De predikanten staan betrekkelijk open voor allerlei richtingen.

De gemeenteleden ook.

Mits een zekere orthodoxe trek maar behouden blijft.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen