Bedrilfsconcentratie.

Het loont de moeite om voor bovengenoemd verschijnsel even de aandacht te vragen. - Schier ongemerkt voltrekt zich toch in het productie-proces een verandering, die niet alleen op economisch terrein allerlei nieuwe problemen aan de orde stelt, maar die .bovenal voor het gebied der beginselen tot nieuwe bezinning en studie roept.

Steeds meer nemen de zéér groote bedrijven in beteekenis toe.

Vooral Amerika is ten dezen een leerzaam voorbeeld.

Zoo bedroeg de netto-winst der General-Motors in 1926 de som van 176 millioen dollars en in 1927 was dit bedrag gestegen tot 239 millioen, een bedrag overeenkomende met onze geheele staatsbegrooting.

Dit verschijnsel staat niet op zichzelf.

De ondernemingen in de . Vereenigde Staten, die in 1925 minder dan vijf millioen dollar netto inkomen hadden, zijn in twee jaar met niet minder dan 11 pCt. in hun netto-winst achteruit gegaan.

Hiertegenover staat, dat de ondernemingen, die in 1923 méér dan 5 millioen dollar netto-winst konden boeken in hetzelfde tijdsverloop deze winst met 25 pCi zagen stijgen.

Deze laatste groep bestond' in 1925 uit 95 ondernemingen, vormende slechts' '1/9 pCt. van het totaal, doch dit één negende 'procent verdiende ruim' 40 pCt. van de totale netto-winst der industrie.

Ook ia onze naaste omgeving is een soortgelijk verschijnsel te constateeren. i

Om nu. alleen maar bij ons eigen land te^ blijven, zij als voorbeeld gewezen op drie artikelen: gloeilampen, kunstzijdo en margarnie."

Dit verschijnsel van geweldige concentratie is het sterkst in de technisch vooraanstaande bedrijven.

Hoe het te verklaren? '

Ongetwijfeld werken hier verschillende factoren samen, doch één der belangrijkste (iprzaken is wel te zoeken in de pèrfectionéeririg • dêr • technische uitrusting, ' waardoor een verschuiving der onkosten tot stand kwam.

Naarmate, de technische uitrusting van een bedrijf beter wordt, nemen de daaruit voortvloeiende kosten van rente en afschrijving toe.' Hiertegenover staat, dat verhoudingsgewijze de 'kosten van de arbeidsloonen dalen.

Dank zij de technische volmaking van onze eeuw, die niet ten onrechte genoemd is, de eeuw der techniek, neemt gestadig af de 'hoeveelheid menschelijke arbeid, die noodig is om' een' voorwerp te produceeren en neemt in dezelfde mate toe, 'het aandeel, dat de arbeidsparende middelen in deze productie hebbén. Dit feit is bezongen als een biomph der wetenschap, maar het is Ook een symbool onzer afhankelijkheid.

Want deze gang van zaken is geen gevolg van onze vrijwillige actie maar een consequentie van het productiesysteem - der vrije concurrentie.

Elke mogelijkheid moet benut, iedere nieuwe vinding moet toegepast Avorden teneinde de concurrentie te kunnen volhouden.

Ho'O zwaarder hot bedrijf gekapitaliseerd is, des te grooter moet de productie worden, teneinde de hieruit voortvloeiende kosten te ' kunnen dragen. Tenslotte is het productie-apparaat eener onderneming zóó kostbaar geworden, dat ten koiste van-eiken prijs de maximumproductio gehaald moet worden.

Afzet-mogelijkheid of niet, er moet op volle kracht gewerkt worden. Alléén op deze wijze is de prijs per stuk binnen redelijke grenzen te houden. Vermindering van productie hoeft voor het technisch, volledig uitgeruste grootbedrijf geen d.aling van kosten tengevolge.

Hier komt nog iets bij. Hoe méér er geproduceerd wordt des te lager zijn de kosten per stuk en hoe lager deze kosten des te meer gelegenheid tot afzet.

Zóó dringt en stuurt dus alles naar technische volmaking en stijgende productie. Dit ontketent een moordenden concurrentiestrijd waarbij het: „er op of er onder" de leuzo is en deze strijd voert tot een slagveld met vele verslagenen óf tot een compromis tusschen de belanghebbenden, tot bedrijfsconcentratie, trasten monopolie-vorming.

Hierbij twee opmerkingen.' In verschillende bedrijfstakken dtfet zich niet of nóg niet de bovenomschreven tendenz gevoelen., b

In de t"vVeede plaats moét wel worden onderscheiden u tusschen bedrijfs-en bezits-concentratie. De rechtsvorm der naamlooze vennootschap, die bijna zonder uitzondering door alle groote ondernemingen is aanvaard, heeft tengevolge, dat de aandeelen in vele handen zijn.

Het is niet noodig in den breede aan te toonen, dat de bovenomschreven ontwikkeling ons voor nieuwe en zeer lastige vragen plaatst. Allereerst in economisch opzicht.

Het begeerlijk evenwicht tusschen productie en consumptie, dat voorheen, bij overproductie, gemakkelijk door beperking der productie verkregen kon worden, is thans veel moeilijker te verkrijgen. Trustvorming biedt uitkomst, maar dit juiddel is niet zonder bedenking en bergt gevaar in zich, zoowel voor de consument als voor den arbeider.

De concurrentiestrijd tot het uiterste is evenzeer gevaarlijk.

Niet alleen volgt hieruit een vernietiging van waarden, maar ook voert de noodzakelijkheid om tot eiken prijs een afzet te forceeren, tot groote nadeelen voor den handeldrijvenden middenstand.

Afgezien van deze vragen komt tot ons als Christenen de roeping om voorlichting en leiding te geven en met den zegen onzer beginselen, het verwarde en verwarrende leven te helpen.

Geen lichte taak is dit. Wij zijn het er over eens, dat het grenzeloos oppervlaldcig is om alle maatschappelijke moeilijkheden op te lossen door ze te delegeeren naar den Staat en wij weten, dat de onbelemmerde doorwerking der vrije concurrentie slechts de moeilijkheden zal doen toenemen. En dan weten we nog iets e"rL dat is, dat de ernst der maatschappelijke vragen bij ons steeds meer de harten en hoofden in beslag moet nemen, opdat in den weg van arbeid en studie, do door ons beleden beginselen, steeds meer invloed mogen verkrijgen op de ontwikkeling der maatschappij.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen