Wetenshap en levensvreugd.1)

door F. C. MEIJSTER.

I.

Hoe langer ik nagedacht heb over Het onderwerp dat ik inleiden g, a, hoe meer het mij duidelijk geworden is, dat het den schijn tegen zich heeft.

Is het geen gewaagde onderneminig, twee begrippen saam te voegen, die bij' 'teerst© hooren vrij'wel contradictoir lijken, ja uiteenliggen als de Noord-en Zuidpool? Geldt hier niet het woord van Victor Hugo: c e c i tuera cela, het eene zal' het andere dooden?

Wetenschap wekt aanstonds de gedachte op aan hoogen ernst, plechtig decorum, zelfs aan stroeve statigheid.

En levensvreugd —• daar klinkt zoo'n heel andere toon in door, zoe'n blije en innige, zoo'n lustige en dartele zelfs.

De strenge Minerva met de speer die op een afstand houdt, naast den lachenden Dionysus met den omlffant sten wijnkelk.

Wetenschap — dat is strakke gebondenheid.

En levensvreugd — dat is immers in 't vrije.

Wetenschap — zij brengt ons in de hoogere regionen van het intellect, terwijl levensvreugd haar weelde ten toon spreidt op lager gebied. Zij is een complex van lu, st, geyoelens in de sfeer van het zinnelijke.

Daarbij —• is het wel wenschelijk in dezen emstigen tijd zoo'n vroolijfc thema in te zetten, dat sterk gelijkt op het Gaudeamus igitur of het lo Vivat dat de studenten zingen in de collegezaal, maar nadat do Proïessor is heengegaan en met den Profesisor de Wetenschap?

En dan, wat is dit onderwerp weinig' principieel, weinig passend in het kader dezer ernstige vergadering!

Instructief is het zeker niet. Zal het ons dan misschien troosten in ons leed, het leed van onze Wetenschap, ons Curatoren, Hoogleeraren, Studenten, liefhebbers en vrienden der Theol. School, die toch ook bij ervaring weten wat de Schrift zegt: Wie wetenschap vermeerdert, vermeerdert geen levensvreugd, maar smart.

Beweerde ik teveel, toen ik zeide dat mijn onderwerp den schijn tegen zich had?

Maar de studenten komen mij ridderlijk te hulp. Ze zeggen: wij begrijpen uw bedoeling. U wil ons zeggen: wissel uw wetenschap op zijn tijd af met gepaste levensvreugd. Ga uit de strenge collegekamer naar den vrijeren kringl van uw Corps, van uw Club. Sla uw boeken eens dicht en ga naar uw meisje of kout eens gezellig met uw vrienden. Geniet van uw vacantie.

Levensvreugd is een begeleidend verschijnsel van We^ tienschap, maar in reactie'ven zin en daaïom juist medicineerend, therapeutisch.

Mijne Heeren studenten — ik spreek u niet tegen! Zelf ook student geweest.

Maar u neemt me niet kwalijk, ik bedoel' toch iets anders.

Om de eenvoudige reden dat Gij op dit gebied volstrekt geen aanmoediging van noodo hebt en trouwens nog nooit op een referaat gewacht hebt om uw vreugdevolle recreaties te gaan genieten.

Ik denk aan pnze Professoren.

We zeggen van hen wel eens: ze zijn ook maar menschen — een uitdrukldn'g die we meestal voor Koningen en genieën bewaren en waar dus veel moois in zit. Nu, ook onze hoogleeraren hebben behoefte aan levensvreugd, mits professorale.

Hun hoogste aspiraties lig'gen in de stille studeerkamer en. te midden van de armee hunner boeken.

En, dan moeten wij, gereformeerde menschen, erkennen, dat we hun van die vreugde vaak het minst hebben gegund. Zij kennen de begeleidende onlust-en onrustverschijnselen, aan hun hoog ambt verbonden, helaas maar al te goed, als daar zijn vergaderinlgen al of niet Synodaal, rapporten, consulte-n, adviezen, referaten, tentamina, examina., om van gravamina nog maar te zwijgen.

Wat hebben we in dit opzicht de laatste jaren veel van hun krachten gevergd! Zat ik gaan spreken over de levensvreugd onzer hoogleeraren?

Ik zou het niet durven — al zal ik het misschien nog even moeten.

En eindelijk denk ik aan de breede schare vrienden van onze Theologische School. Ze hebben met die School hun vreugd genoten, maar toch ook wel hun zorgen en leed gekend.

Het verband tusschen Wetenschap en Levensvreugd is hun in den regel het best duidelijk geworden als zoonlief met zijn candidaatsbul de IJselbrug over kwam - — denk aan Luthers vader die Si© (U) tot zijn zoon Maarten ging zeggen toen dez© gepromoveerd was tot Magister in de Artistenfaculteit.

Nu hèb ik het echter lang genoeg tegen mijn onderwerp opgenomen om er ook eens een goed woord vóór te mogen zeggen. Nu — het is niet onprin'cipieel, het IS ook wel ernstig, het ligt niet puur in de subjectieve lijn, het is niet reactionair, het is ziektekiemvrij in dogmatisch en ethisch opzicht; het is gereformeerd, het is wetenschappelijk — het is zelfe vol van , lev: ens: 'vreugd en om al deize redenen hoort het hier.

En wat men er van zeggen kan, het is niet afgezaagd.

Maar het is wel aangezaagd, reeds eeuwen geleden, door handen lang yerdord in het graf. Als probleem van natuurlijke wijsheid is het ingedacht door geesten die het denkend deel der men'schiheid nog niet vergaf.

Wetenschap en levensvreugd —• wij' zijn niet de eersten die dat vraagstuk aan de orde stellen. Ja, hier moet ik oppassen, inzonderheid voor den Professor in de wijs'begeerte, die reeds all'eiiei namen van oude Philosophen voor zijn geest ziet oprijzen en geen namen alleen, ook stelsels.

Want wel heeft Ciceib g'elijk als hij' zegt dat de Philosophie een zaak is van slechts weinige mens'chon en zich tevreden stelt met een beperkt aantal rechters — maar van 3ie weinige zijn er hier nog betrekkelijk vele , en ik heb za liever tot vrienden dan tot rechters.

Bij Levensvreugd denken w© terug aan de oude Grieken, aan de feestelijke religie van Dionysus, den god van het vroolijfc en dartel levensgenot, den schutspatroon der onstuimig^dansend© Bacchanten. Een godsdienst gegrepen uit de ziel van het volk. Deze richtin'g had ook haar wijsgeeren die verstandelijk reflecteerden wat het volk pracfisch beoefende — zij' het al in anderen zin. Ik denk aan Aristippus van Cyrene met zijn Cyrenaïsche School; aan Epicurus vooral'.

Als de dichter Euripides ons den Dionysos|cuUui3 teékent, dan bemerken we, daar wordt niet 'bij gefilosofeerd: Aan het gulle maal gaan de harten vanzelf open. De wijn is geschonken. De bloemenkrans gewonden. De god is in het midden. De beker gaat rond. De disch wordt een godendisch. IJdel all© zorgen. De ware wijsheid doordringt ons, di© niet anders is dan opgeruimdheid. Deze 'god voert ons niet ia bovenzinnelijke wildernissen; iiiemand 'die van Dionysus metaphysica vervracht, of, hem volgende, het leven verkwist aan het onbereikbare. Het liefelijkst© en wat-voor ieder weggelegd is doet Dionysus zijn vrienden begoeren. Hij kweekt in ons het zoetst verlangen, verlangen naar uw bekoorlijk eiland, o Afrodite! naar uw Muzentoppen, Olymp'Os; Bromios, god der bacchanten, god des vredes, god der verbroedering', leid ons daarheen. Rijken en armen laaft gij met denzelfden dronk. Weg, naargeestigen, uw overgehaalde wijsheid is zottemij!

Dit was antieke heidensch© levenpractij'k, in vele opzichten onbevangener dan die van vele moderne heidensche genotzoekers in onzen tijd, ook in ons land.

Maar de wijsgeeren hebben het e'erst dit levensfeest in formule willen brengen en alzoo verband willen leggen tusschen wetenschap en levensvreugd.

Ik sprak van Aristippus, die er mee begon on het Hedonisme predikte, de lustleer, dat n.l. de bevrediging van lust alleen het hoogste goed is da< we nastreven moeten.

1) Rede gehouden op den ïheologisclien Schooldag te Kampen 1928.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen