WetensGhap en levensvreugd.

F. C. MEIJSTER.

III.

In liet laatst der Middeleeuwen was de grondtoon van het leven, die van bittere zwaarmoedigheid geweest. De toon van moedige levensvreugd was verstomd. Hot werd-óén droef gekïag over het aardsche bestaan. Het is Avaar: elke tijd laat in de overlevering meer sporen na van zijn leed dan 'van zijn geluk. Maar met de Renaissance komen de ^schoone geluksdroomen terug — de glorie over de herwonnen antieke wijsheid, nu de menscli zichzelt hervindt en meent, dat de gouden poort van hel harmonisch geluk voor 'hem opengaat.

Bekend is do juichkreet van ülrich van Hutten: O saeculum, o literae, juvat vivere. O eeuw, o lettei-en, het is een lust te leven.

Die li'iumfkreet gold allereerst de herwonnen geestosbeschaving, maar zij vond weerklank bij duizenden, voor wie lot dus\'er wetenschap het inbegrip van naai'geestige stroefheid en de banning van levensblijheid scheen.

Ook bij E r a s m u s vinden we dit Optimisme.

„Ik ben — zoo schrijft hij in een zijner brieven — (in 1517) voorwaar niet zoozeer begeerig naar het leven, hetzij omdat ik naar mijn zin reeds ten naastenbij genoeg geleefd heb, immers mijn 51ste jaar ben ingegaan, hetzij omdat ik in dit leven niets zoo heerlijks of aangenaams zie, dal hel buitengewoon zou zijn na te jagen voor iemand dien het christelijk geloof een veel beter leven doel wachten.

Maa": toch zou ik tegenwoordig bijna lust krijgen nog een tijdje weei-jong te worden, enkel omdat ik in de naaste toekomst een gouden eeuw als het ware zie opkomen." Ook hij denkt daarbij bijzonder aan de ontluiking en herleving der literaire studie.

Maar ach, die schoone droom is niet vervuld.

De menschheid is veeleer den socialen en oeconomischen kant uitgegaan — in de energische en communale lijn. Het subject, de persoon, de afzonderlijke mensch is in de verdrukking gekomen, in weerwil van Aufklarung en Revolutie.

De klachten over het droeve leven zijn teruggekomen.

Doch onze tijd toonl, dat het persoonlijke, het individueel-geluksverlangen zich niet duurzaam laat onderdrukken.

De sociale band is wel sterk aangehaald, maar do ingebondenen hebben er nog nooit zoo heftig en zoo onwillig in gesparteld.

Men zegt in onzen tijd: Lang genoeg heeft het du'islendom ons gepredikt, dat de weg naar geluk ligt in de verzaking der wereld, dat alle aandacht aan het aardsch geluk van koren en most besleed, de belofte van het beloofde heil vertraagt.

Lang genoeg hebben we gebogen onder de zweep der sociale drijvers, die ons de energische levensaanvaarding voorhielden, ons priklcelden de spanning onzer krachten aan te wenden tot heil der komende generaties, die het geluk zullen vinden, omdat wij het ontbeerd hebben.

Wij willen nu eindelijk zelf levensvreugd. En nu spreek ik niet van de groote massa der veelszins onbewusten, die deze levensvreugd zoeken in het lagere zinnelijk genot, in het: laat ons eten en drinken en vroolijk zijn, want morgen sterven wij.

Maar ik denk aan de steeds groeiende schare der cultureel-gevormde menschen, die van de Wetenschap voorlichting vragen bij het zoeken naar de sleutels van het verloren paradijs. En die, waar deze Wetenschap zich al meer vermaterialiseert en veroeconomiseert, het goudstralende schijnsel der kunst zoeken over de duistere levenspaden.

Als dan — zoo zeggen zij — de aardsche werkelijlcheid zoo hopeloos ellendig is, en de verzaking der wereld zoo moeilijk, laat ons dan het leven kleuren met schoenen schijn, wegleven in het droomenland van heldere verbeeldingen en de werkelijldieid temperen met de veri-ukking van het ideaal.

De blik gericht op vroegere helden en wijzen of anders de blijde zonneschijn gezocht van het leven in en naar de natuur.

Op die enkele thema's, het heldenlhema, het wijzenthema en het bucolisch thema is van de oudheid af de geboete literaire cultuur gebouwd.

Hel heldenthema doet zelfs opgeld onder de brallende aanhitsers op de Olympiadetribunes, waar Schiller's droom is vervuld: AUe Menschen werden Brüder, ja, maar schoppende, trappende en vechtende broeders.

Het Wijzenthema, denk aan de Ster in het Oosten en zoovele verschijnselen waarop Ds Donner u vorig jaar wees in zijn referaat.

Maai-vooral is het bucolisch thema in eere.

Denk aan Timmerman's Pallieter, de dagenmelker en genotzuiger, de honig-en cremeproever, de zwelger in de vreugd van het natuurleven en de dartele blijdschap. Maar Pallieter scheldt op de wetenschap: op den philosoof, den theoloog, den natuurvorsoher en hun boeken. Ze zoeken naar sneeuw van het vorige jaar terwijl de zon zoo schoon te schijnen hangt.

Denk ook eens aan de boeken van A. M. de Jong, die 'tegenwoordig zoo in trek zijn: Merijntje Gijzen's Jeugd. In Flierefluiter's oponthoud, zooals d'eel 2 heet, hetzelfde ijdele geluksverlangen, het ronddolen daarbuiten. Ik m o e t treldvcn, zegt de held van betover-haal — er is iels, dat me dwingt, maar wat weet ili: niet. Ik word geroepen. Er is een stem heel in de verte, die ail maar roept: Flierefluiter, en dan moet ili gaan. Maar die stem ko'mt nooit dichterbij. En waar ili het goed heb word ik weggeroepen. — Ook de herderinnen ontbreken niet in deze bucolische dalen der 20e eeuw.

Onder deze genotzoekende stuurlooze menschen st: ian wij met onze Wetenschap, met onze christelijlce Wetenschap, de wetenschap des geloofs.

En nu 'moeten wij het aan die arme wereld toonoii, dat wij door genade het geheim kennen van liet beata vita, van het gelukkige leven, omdat onze Wetenschap geen polemiek voert met ons geloof, dat die beide in harmonisch verband staan, dat het gaudium de veritate, de. vreugd over de waarheid ons denken beheerschl en daarom ook onze Wetenschap leidt en bezielt.

Dit vervult de directe werkelijkheid van ons leven met energie — dit is de christelijke eudaimonie.

Deze gedachte stort bezielende kracht en moed in al onzen arbeid.

Zoodra toch onze Wetenschap zich alleen bezig houdt mot hel van buiten gegevene en de nauwe, levende betrekking met het persoonlijk zieleleven van den onderzoeker vergeet, wordt wetenschappelijk onderzoek, zoo: ils Allard Pierson gezegd heeft, nieuwsgierigheid, kennis veelweterij, gevoel onvruchtbare mystiek.

Nu blijft levensvreugd altijd iets subjectiefs, maar als wij haar met onze christelijke wetenschap iir verband brengen, dan bedoelen we de Schriftuurlijk genonnaliseerde en dus de alleen ware vreugde door God in Christus Jezus.

Dit is een andere, een hooger en edeler vreugd dan die in de ijdele geneuchten der zonde en der wereld genoten wordt en die zich meer verheugt over den schijn der leugen dan over de waarheid.

Deze vreugd mist waarachtigheid, diepte en innigheid, wat , ^ij met trompetgeschal en opgewonden feeslgedruisch nooit vergoeden kan.

Goete heeft de Vreugde bezongen als Dochter uit Elysium.

Welnu — voor den christen kan ook hel gebied der Wetenschap, ja dat niet het minst, een naglans van het paradijs vertoonen; zijn vreugde is uit God geboren.

En als de geloovige denker, vorschend en vindend, zeggen mag: Gij hebt meer vreugde in mijn hart gegeven dan ten tijde als hun koren en most (ook die van de moderne ongeloofswetenschap) vermenigvuldigd v/erden ^-dan is die man van wetenschap een kind van het geluk en er is gaudium de veritate, gel'uk övér' de "waarheid in zijn" hart.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen